«ԶՈՐԱՎԱՐ ՍԵՊՈՒՀ» ՊԱՏՄԱՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆԻ ՊԱՇՏՈՆԱԿԱՆ ԿԱՅՔ

Մերձավոր Արևելքում ի հայտ եկած ուժերի նոր հավասարակշռությունը, հավանաբար, ավելի շատ կազդի Թուրքիայի վրա, քան շատ այլ երկրների: Այն սկսվել է Ռուսաստանի կողմից Սիրիայից իր ուժերի մի մասի դեպի Ուկրաինայի Դոնբասի շրջան դուրսբերմամբ: Տեղափոխվելիք զորամասերի ճշգրիտ չափը չի հայտարարվել, սակայն կարելի է ենթադրել, որ դա չի խաթարի Սիրիայում ռուսական ռազմական ներկայությունը։

Թվում է, թե Մոսկվան մտադիր է թույլ տալ, որ Իրանի կողմից աջակցվող Հեզբոլլահը լրացնի բացը, թեև դա կարող է նրա առաջին ընտրությունը չլինի: Նախագահ Վլադիմիր Պուտինը կարող էր տատանվել, քանի որ «Հեզբոլլահի» որոշ գործողություններ կարող են փչացնել այն, ինչ Ռուսաստանը ցանկանում է անել Սիրիայում, բայց Թեհրանը կարող է դառնալ գործընկեր ավելի լավ այլընտրանքի ցանկության համար:

Մոսկվան Իրանի հետ համագործակցում է մի քանի ոլորտներում. Հունիսի 29-ին Թուրքմենստանի մայրաքաղաք Աշխաբադում Կասպից ծովի ափամերձ երկրների ղեկավարների հանդիպումից առաջ Պուտինը ասել է. «Իրանը Ռուսաստանի կարևոր դաշնակիցն է Սիրիայում»։ Սա հստակ վկայում է Իրանի հետ համագործակցությունը պահպանելու Ռուսաստանի կամքի մասին, չնայած այն հանգամանքին, որ նրանք միշտ չէ, որ նույն կողմում են:

Այս խոսակցությունից 48 ժամ չանցած՝ իսրայելական երկու F-16 հրթիռային հարված են հասցրել Սիրիայում։ Դա Ալ-Համիդիայում էր, որը գտնվում է Տարտուսում ռուսական ռազմածովային բազայից մոտ 14 կմ հարավ և սիրիա-լիբանանյան սահմանից մի քանի կիլոմետր հյուսիս:

Իսրայելի հարձակմանը պարզ արձագանք է եղել: Սիրիական պաշտոնական SANA գործակալությունը հաղորդում է. «Իսրայելական թշնամին ավիահարված է հասցրել Համիդիա քաղաքի մերձակայքում։ Դա հանգեցրել է երկու խաղաղ բնակիչների վիրավորմանը»։ Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարարության խոսնակը դատապարտել է հարձակումը՝ ասելով, որ այն «կտրականապես անընդունելի է»: Իսկ Իրանի արտաքին գործերի նախարար Հոսեյն Ամիր-Աբդոլլահյանը դատապարտել է Իսրայելին Սիրիային հարվածելու համար։ Թել Ավիվը չի ընդունել կատարվածը։

Մինչ այս հարձակումը Թուրքիան հայտարարել էր, որ ծրագրում է նոր ռազմական գործողություն իրականացնել Սիրիայի հյուսիսում։ Մերձավոր Արևելքի հարցերի ուշադիր դիտորդները պետք է նկատած լինեին այս ռազմական գործողության և Ռուսաստանի և Սիրիայի համատեղ զորավարժությունների վերաբերյալ Անկարայի հայտարարած մտադրության համընկնումը։ Այս զորավարժություններից մեկն անցկացվել է Իսրայելի կողմից օկուպացված Գոլանի բարձունքներին մոտ գտնվող տարածքում, սակայն այն դժվար թե ընկալվի որպես ուղերձ Իսրայելին: Ավելի շուտ այն պետք է ուղղված լինի Թուրքիային։

Ավելին, և՛ Ռուսաստանը, և՛ Իրանը բացեիբաց հայտարարել են, որ դեմ են Թուրքիայի կողմից Սիրիայի տարածքում ռազմական գործողությանը։ Դամասկոսի կառավարությունը նույնպես հայտարարել է, որ կանի հնարավորը թուրքական հարձակմանը դիմակայելու համար: Իսկ ԱՄՆ-ը միացել է համերգի՝ հայտարարելով, որ դեմ է նաև թուրքական ռազմական գործողությանը։

Այսքան հակազդեցության պայմաններում ռազմական գործողությունը կարող է ընդհանրապես չանցկացվել։ Կամ ներկայիս նախընտրական մթնոլորտում դա կարելի է աչքաթող անել՝ տպավորություն չստեղծելու համար, թե իշխանությունը հետքայլ է արել։

Սիրիական ճգնաժամը բազմաշերտ անորոշություն է: Բոլոր շահագրգիռ կողմերը, անկախ Ռուսաստանի մասնակի դուրսբերումից, փորձում են էլ ավելի ամրապնդել իրենց դիրքերը երկրում։ Նրանք նաև հորիզոնից այն կողմ են նայում՝ փորձելով պարզել, թե ինչպիսի Սիրիա կհայտնվի քաղաքացիական պատերազմից հետո: Եթե ​​անգամ Ռուսաստանում պատերազմական հոգնածություն տիրի ուկրաինական ճգնաժամի պատճառով, Մոսկվան պատրաստվում է մնալ Սիրիայում գլխավոր դերակատարը։

Սիրիայի վերաբերյալ Վաշինգտոնի տեսակետը շարունակում է մշուշոտ մնալ: Իրանը կշարունակի ակտիվ լինել՝ չնայած Իսրայելի խոչընդոտ գործողությունների։ Անկարայի վերաբերմունքը կախված կլինի առաջիկա համապետական ​​ընտրությունների արդյունքներից։ Եթե ​​Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը վերընտրվի, նա կարող է փորձել պահպանել ներկա քաղաքականությունը հնարավորինս քիչ տատանումով: Թուրքիայի վերաբերմունքի վրա կազդի նաև ուկրաինական պատերազմը։

Անցյալ ամսվա վերջին ՆԱՏՕ-ի պետությունների ղեկավարների կողմից հրապարակված Մադրիդի գագաթնաժողովի հռչակագրում երկու անուղղակի հղում է արվել Թուրքիային սպասվող դերի մասին։ Մեկը ուկրաինական պատերազմի արդյունքում Սև ծովի դերի աճն է։ Թուրքիան այս հարցում պետք է մի քանի հավասարումների մաս կազմի։ Առայժմ այս խնդիրը քիչ թե շատ բավարար չափով կատարում է:

Երկրորդը գագաթնաժողովի հռչակագրում Իրանի միջուկային և բալիստիկ հրթիռների ծրագրերին անդրադարձն է։ Թուրքիան Իրանի միջուկային ծրագիրն ուղղակի սպառնալիք չի համարում իր անվտանգությանը, սակայն Հյուսիսատլանտյան պայմանագրի 5-րդ հոդվածը հնարավորություն ունի Անկարային ներքաշել հակամարտության մեջ, որին նա չի ցանկանում մաս կազմել:

Թուրքիայի՝ որպես Ռուսաստանի և Ուկրաինայի հետ հարաբերություններ պահպանող երկրի աճող դերը նրան առաջին պլան է բերել:

Սիրիայում ուժերի նոր հավասարակշռության ձևավորումը ժամանակ կպահանջի. Թուրքիայի համար լավագույն քաղաքականությունը կլինի տարածաշրջանի հակամարտություններին ներգրավվելուց խուսափելը։

Յաշար Յակիշ

Թուրքիայի նախկին արտգործնախարար և իշխող «Արդարություն և զարգացում» կուսակցության հիմնադիր անդամ

Աղբյուրը՝ Arab News 
©️ #ՓԱԿԱԳԻԾ