«ԶՈՐԱՎԱՐ ՍԵՊՈՒՀ» ՊԱՏՄԱՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆԻ ՊԱՇՏՈՆԱԿԱՆ ԿԱՅՔ

«Անցյալ տարվա գարնանը մենք հաղթահարեցինք թյուրիմացության փուլը և այժմ գտնվում ենք երկու երկրների շահերին համապատասխան համապարփակ հարաբերությունների զարգացման աճի փուլում»։ Ադրբեջանի արտգործնախարար Ջեյհուն Բայրամովի հետ Թեհրանում կայացած համատեղ մամուլի ասուլիսում Իրանի արտգործնախարար Հոսեյն Ամիր Աբդոլլահյանի ելույթի այս մեջբերումն արտացոլում է ոչ միայն Թեհրանի և Բաքվի միջև վստահության մակարդակը, այլև, ըստ երևույթին, շրջադարձային կետ է խոստանում երկկողմ հարաբերություններում

Հոսեյն Ամիր Աբդոլլահյանը նշել է, որ կողմերը ձեռք են բերել մի շարք պայմանավորվածություններ, որոնք վերջնական տեսքի կբերվեն Իրանի էներգետիկայի նախարարի Ադրբեջան այցի ընթացքում, ինչպես նաև լրագրողներին ասաց, որ Արազ գետի պահպանության հարցերը, ինչպես նաև դրա համատեղ ծրագրերի իրականացումը: օգտագործման մասին, քննարկվել են Ջեյհուն Բայրամովի հետ բանակցություններում։

Գոհունակություն հայտնելով վերջին ամիսներին ուրվագծված երկու երկրների միջև ապրանքաշրջանառության ծավալների առաջընթացից՝ Իրանի արտգործնախարարը հույս է հայտնել, որ մասնավոր և պետական ​​հատվածներում առևտրատնտեսական հարաբերությունները կընդլայնվեն։

Իր հերթին, Ադրբեջանի ԱԳՆ ղեկավարը նշել է, որ անցած տարվա ընթացքում երկու երկրների միջև ապրանքաշրջանառության աճը աճել է 30 տոկոսով, և այդ ցուցանիշը, ըստ Բայրամովի, լիովին չի արտացոլում երկկողմ տնտեսական համագործակցության իրական հնարավորությունները։

Այնուամենայնիվ, դիտորդների կարծիքով, մեծ հետաքրքրություն է առաջացրել կողմերի հայտարարությունը Հյուսիս-Հարավ տրանսպորտային միջանցքի ստեղծման ուղղությամբ աշխատանքները ընդլայնելու պատրաստակամության մասին (նկատի ունի Ռեշտ-Աստարա երկաթուղու բացակայող հատվածը Իրանի և Իրանի տարածքում):

Հիշեցնենք, որ սա ցավոտ թեմա է, որն իրանա-ադրբեջանական ներկայիս հարաբերություններում սակավաթիվ բացասական գործոններից է։ Արդեն ավանդույթ է դարձել, որ երբ հանդիպում են Բաքվի և Թեհրանի պաշտոնական ներկայացուցիչները, անընդհատ քննարկվում է Հյուսիս-Հարավ նախագիծը, վիթխարի տնտեսական օգուտները, որոնք այն խոստանում է երկու կողմերին և, որ ամենակարևորն է, այս ուղղությամբ աշխատանքներն արագացնելու անհրաժեշտությունը։

Ինչպես հայտնի է, ադրբեջանական կողմն ըստ էության կատարել է իր պարտավորությունները։ Բայց իրանցիները խոսքերից ավելի առաջ չեն գնացել։ Այո, իրանցի գործընկերներն ընդլայնել և կատարելագործել են իրենց ներքին երկաթուղային համակարգերը, սակայն իրանցիները երբեք ձեռք չեն բերել Հյուսիս-Հարավ երկաթուղու գործարկման համար բաց թողնված 165 կիլոմետրանոց հատվածի ավարտը:

Հատկանշական է, որ անգամ իրանական կողմին 500 մլն դոլար արտոնյալ վարկ տրամադրելու Բաքվի որոշումը չթողեց այս խնդիրը։

Իսկ այժմ Իրանի ճանապարհների եւ քաղաքաշինության նախարար Ռուստամ Ղասեմին վստահեցրել է, որ Իրանը, «չնայած ամեն ինչին», կկառուցի ու շահագործման կհանձնի Ռեշտ-Աստարա երկաթգիծը։

Հասկանալու համար, թե երկաթուղու կոնկրետ այս հատվածի բացակայությունը ինչ դժվարություններ է ստեղծում տարանցիկ երթեւեկության ոլորտում, բերենք ընդամենը մեկ օրինակ. Հնդկաստանից բեռնարկղային նավերը հասնում են Պարսից ծոցի իրանական Շահիդ Ռաջայ նավահանգիստ, այնուհետև բեռնարկղերը երկաթուղով տեղափոխվում են Ռաշտ քաղաք, որտեղից ավտոմոբիլային ճանապարհով տեղափոխվում են իրանական Աստարա, և միայն դրանից հետո բեռնարկղերը գնում են երկաթուղով։ Ադրբեջանի տարածքով, ասենք, Ֆինլանդիա։

Նման կասկածելի լոգիստիկայի դեպքում բեռնափոխադրումները տեւում են 17-18 օր։ Մինչդեռ Ռեշտ-Աստարա երկաթուղային գծի գործարկումը կարող է զգալիորեն արագացնել փոխադրման ժամանակը և մեծ գումար խնայել։ Ավելին, Իրանի հարավում գտնվող երկրներն աճող հետաքրքրություն են ցուցաբերում այս երթուղու նկատմամբ։

Ի պատասխան՝ նախարար Բայրամովը վերահաստատել է, որ Ադրբեջանը պատրաստ է մեծացնել Հյուսիս-Հարավ տրանսպորտային միջանցքի թողունակությունը և կատարել Ռեշտ-Աստարա երկաթուղու կառուցման իր պարտավորությունները։ Բացի այդ, Ադրբեջանի արտգործնախարարը, անդրադառնալով Զանգեզուրի միջանցքին, իրանական կողմին հավաստիացրել է Բաքվի պատրաստակամությունը վերսկսելու տրանսպորտային և միջազգային հաղորդակցությունը Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև։ Ինչն, իհարկե, անմիջապես տալիս է «Հյուսիս-Հարավ» նախագծին լրացուցիչ առավելություններ, որոնք չեն կարող անտեսվել Թեհրանում:

Եվ ի դեպ, ոչ միայն Թեհրանում։

Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը նույնպես շահագրգռված է Հյուսիս-Հարավ տրանսպորտային միջանցքով բեռնափոխադրումների ավելացմամբ։ Ելույթ ունենալով SPIEF 2022 լիագումար նիստում, ՌԴ նախագահը, մասնավորապես, ասել է.

«Մեր երկրների ընկերություններին լոգիստիկ և համագործակցային կապեր հաստատելու համար մենք ձևավորում ենք տրանսպորտային միջանցքների զարգացումը, երկաթուղու թողունակությունը, նավահանգիստների փոխադրման կարողությունները արևելյան, հարավային և այլ ուղղություններով, այդ թվում՝ Ազով-Սև ծովում։ և Կասպից ավազանները։ Դրանք կդառնան Հյուսիս-Հարավ միջանցքի ամենակարեւոր հատվածը, որը կապի կայուն ուղիներ կապահովի Մերձավոր Արեւելքի եւ Հարավային Ասիայի հետ»։

Բոլորովին վերջերս Ռուսաստանի առևտրային նպատակների համար մեծ նշանակություն ունեցող Ռեշտ-Աստարա մասնաճյուղի շինարարության ավարտի կարևորության մասին հայտարարել է նաև ռուս-իրանական գործարար խորհրդի նախագահ Վլադիմիր Օբիդենովը։ Միաժամանակ նա պարզաբանել է մամուլում քննարկված այն հարցը, որ Ռուսաստանը, իբր, մտադիր է ավելացնել բեռնափոխադրումների ծավալը միայն Կասպից ծովով։

Օբիդենովի խոսքով, Ռուսաստանն իր բեռներն ուղարկելով Իրանի հյուսիսային նավահանգիստներ, մի կողմից ճանապարհ է բացում դեպի Պակիստան և Հնդկաստան, բայց մյուս կողմից՝ նավերից բեռնարկղերը վերաբեռնելով բեռնատարների վրա և դրանք Իրանի տարածքով Պակիստան տեղափոխելով։ իսկ Հնդկաստանը չափազանց դժվար է և թանկ: Ուստի Ռուսաստանը ձգտում է ծովային միջանցքը փոխարինել Ադրբեջանով Իրան, Պակիստան և Հնդկաստան երկաթգծով։

Հաստատելով ռուսական կողմի մտադրությունները՝ պաշտոնյան հանդես է եկել երկաթուղու գծով աշխատանքային խումբ ստեղծելու առաջարկով, ինչը դրական է ընդունվել Թեհրանում։

Կցանկանայի հավատալ, որ Հյուսիս-Հարավ ծրագրի իրականացման հարցում կարծես թե գալիս է երկար սպասված շրջադարձը։ Աշխարհաքաղաքական լուրջ փոփոխություններն իրենց վնասն են տալիս՝ քաղաքական գործիչներին ստիպելով քայլեր ձեռնարկել, որոնք տարիներ շարունակ ձգձգում էին։ Դրանում, իհարկե, իր դերն ունեցավ նաեւ 44-օրյա պատերազմում Ադրբեջանի հաղթանակը, որը կայունության զգացում բերեց Հարավային Կովկասում եւ թույլ տվեց Ադրբեջանին զգալիորեն ընդլայնել իր տրանսպորտային եւ նյութատեխնիկական հնարավորությունները։