«ԶՈՐԱՎԱՐ ՍԵՊՈՒՀ» ՊԱՏՄԱՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆԻ ՊԱՇՏՈՆԱԿԱՆ ԿԱՅՔ

Շատ բանավեճեր կան արևմտյան պատժամիջոցների արդյունավետության, ուկրաինական պատերազմի ազդեցության համաշխարհային տնտեսության վրա և հետագա անելիքների մասին: Արդեն հինգ ամիս է, ինչ Եվրոպան և Միացյալ Նահանգները կոշտ տնտեսական և ֆինանսական պատժամիջոցներ են կիրառել Ռուսաստանի դեմ՝ G20 երկրի, որը Ուկրաինա ներխուժման նախօրեին աշխարհի 11-րդ խոշորագույն տնտեսությունն էր: Թեև պատժամիջոցները հետզհետե ուժեղացան միջանկյալ ամիսներին, բանավեճերը ծավալվեցին դրանց արդյունավետության, շուկաների և համաշխարհային տնտեսության վրա պատերազմի ավելի լայն հետևանքների և Արևմուտքի հաջորդ քայլերի մասին:
Առաջին հարցում, թեև պատժամիջոցներն ավելի քիչ արդյունավետ են, քան ակնկալում էին Եվրոպան և ԱՄՆ-ը, դրանք նաև ավելի ծանր են, քան պնդում է Կրեմլը: Ռուսաստանի կենտրոնական բանկն ակնկալում է, որ այս տարի ՀՆԱ-ն կնվազի 8-10%-ով, մինչդեռ այլ կանխատեսողներ ակնկալում են ավելի մեծ անկում, ինչպես նաև աճի ներուժին ավելի երկարաժամկետ վնաս: Ներմուծումն ու արտահանումը խիստ խաթարվել են, իսկ օտարերկրյա ներդրումները գործնականում դադարեցվել են: Պակասուրդը բազմապատկվում է՝ գնաճը բարձրացնելով։ Այս պահին երկրում այլևս չկա արտարժույթի նորմալ գործող շուկա։
Պատժամիջոցները շատ ավելի մեծ հարված կհասցնեին, եթե Արևմուտքը չընտրեր ռուսական էներգետիկ հատվածի սպին-օֆֆը, և եթե շատ այլ երկրներ միանային ԱՄՆ-ին և Եվրոպային այդ ջանքերում: Քանի որ դա տեղի չունեցավ, Ռուսաստանը չզգաց այնքան ճնշում, որքան կարող էր։ Ավելին, նա կարողացել է շարունակել առևտուրը տարբեր կողային և հետևի դռներով, որոնք, ամենայն հավանականությամբ, ավելի կարևոր կդառնան այնքան ժամանակ, քանի դեռ շարունակվում է ներկայիս նախագծված պատժամիջոցների ռեժիմը:
Եվրամիությունը և նրա անդամ 27 երկրներն ավելի շատ գումար, ջանք և քաղաքական կապիտալ են ներդրել էներգետիկ քաղաքականության մեջ, քան աշխարհի ցանկացած այլ տարածաշրջան։ Մինչ այս տարի Եվրոպան համարվում էր ողջ աշխարհում էներգետիկ և կլիմայական քաղաքականության ոսկե ստանդարտը: Գերմանական էներգետիկ հեղափոխությունը հատկապես ներկայացվել է որպես էներգիայի մատակարարումն ավելի էկոլոգիապես մաքուր դարձնելու վառ օրինակ: Սակայն այսօր Գերմանիան և ԵՄ-ն ընկղմվել են աշխարհի ամենամեծ էներգետիկ ճգնաժամի մեջ՝ 1970-ական և 1980-ական թվականների արաբական նավթային էմբարգոյից հետո: Ամբողջ մայրցամաքում Եվրոպայի էներգետիկ քաղաքականությունը հանգեցրել է գների աստղաբաշխական աճի, արտադրության դադարեցման, էներգիայի հնարավոր դեֆիցիտի և աշխարհաքաղաքական խոցելիության: Հատկապես Գերմանիան գտնվում է ճգնաժամային վիճակում և, ամենայն հավանականությամբ, կկանգնի շատ ավելի վատ փաստի առջև, քանի որ նրա ողջ տնտեսական մոդելը, որը հիմնված է էներգատար արդյունահանման, էժան ռուսական գազի և ինքնաոչնչացող միջուկային անջատման վրա, որը Բեռլինը դեռևս չի շրջի, գտնվում է փլուզման եզրին՝ առանց պլան Բ-ի: Մի խոսքով, Եվրոպան իր ստեղծած խառնաշփոթի մեջ է:
Միջազգային էներգետիկ գործակալության (ՄԷԳ) ղեկավարի կարծիքով, էներգիայի գլոբալ դեֆիցիտը, որն աղետալի դեֆիցիտի ու էլեկտրաէներգիայի ու վառելիքի թանկացման պատճառ է դարձել, կարող է վատթարանալ։ «Աշխարհը երբեք ականատես չի եղել այդքան մեծ էներգետիկ ճգնաժամի՝ իր խորության և բարդության առումով», - նշել է ՄԷԳ-ի գործադիր տնօրեն Ֆաթիհ Բիրոլը Սիդնեյում կայացած գլոբալ էներգետիկ ֆորումում: «Մենք, հնարավոր է, դեռ չենք տեսել ամենավատը. դա ազդում է ամբողջ աշխարհի վրա»: Բիրոլի խոսքով, ամբողջ էներգետիկ համակարգը խառնաշփոթ է ապրում Ռուսաստանի կողմից փետրվարյան ներխուժումից հետո, որն այն ժամանակ նավթի և բնական գազի ամենամեծ արտահանողն էր և ապրանքային շուկաներում հիմնական խաղացողը: Աճող գները բարձրացնում են գազի տանկերի վառելիքի, տների ջեռուցման և էլեկտրաէներգիայի ծախսերը ողջ աշխարհում՝ ավելացնելով գնաճային ճնշումները և հանգեցնելով մահացու բողոքի ցույցերի Աֆրիկայից մինչև Շրի Լանկա: 
Ինչպես 1970-ականների նավթային ճգնաժամերը, որոնք հանգեցրին վառելիքի արդյունավետության զգալի բարելավմանը և միջուկային էներգիայի բումին, կարծում եմ աշխարհը կարող է տեսնել հանրային քաղաքականության ավելի արագ ընդունում, որը կարագացնի անցումը դեպի մաքուր էներգիայի: Մինչդեռ նավթի և գազի մատակարարումների անվտանգությունը կշարունակի խնդիր մնալ Եվրոպայի, ինչպես նաև այլ տարածաշրջանների համար:
Համաշխարհային էներգետիկ համակարգի համար հետևանքները, երբ ԱՄՆ-ը և նրա դաշնակիցները մարտահրավեր են նետում նախագահ Վլադիմիր Պուտինին ուկրաինական պատերազմի պատճառով և փնտրում են ռուսական արտահանման այլընտրանքներ, ընդգծում են հանածո վառելիքից կախվածությունը նվազեցնելու անհրաժեշտությունը, նույն ֆորումում նշեց ԱՄՆ էներգետիկայի նախարար Ջենիֆեր Գրանհոլմը։ 
Կառուցելով մաքուր էներգիայի մատակարարման ճկուն շղթաներ՝ մենք կարող ենք պաշտպանել մեր տնտեսությունները հաջորդ ճգնաժամի ցնցումներից», - նշել է Ավստրալիայի կլիմայի փոփոխության և էներգետիկայի նախարար Քրիս Բոուենը՝ ֆորումում ունեցած ելույթում: «Կորցնելու ժամանակ չկա»:

Հեղինակ՝ «Զորավար Սեպուհ» պատմաքաղաքական վերլուծական կենտրոնի տնտեսական վերլուծաբան, տ․գ․թ․, դոցենտ Թամարա Հարությունյան                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              Generalnews.am