«ԶՈՐԱՎԱՐ ՍԵՊՈՒՀ» ՊԱՏՄԱՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆԻ ՊԱՇՏՈՆԱԿԱՆ ԿԱՅՔ


Նկար

Փայտփորիկները աշխատում են իրենց կտուցով առանց ամորտիզացիայի

18/07/2022

... իսկ վնասվածքներից ու ցնցումներից, ըստ երևույթին, նրանք պաշտպանված են գլխուղեղի հատուկ կառուցվածքով և գանգի մեջ նրա տեղակայմամբ։
Երբ փայտփորիկները հարվածում են ծառին, նրանց գլուխը շարժվում է վայրկյանում 7 մետր արագությամբ, իսկ երբ կտուցը հանդիպում է ծառին, գլուխը հարված է ստանում, որի ուժը 1000 անգամ գերազանցում է Երկրի ձգողության ուժը։ Ու ուղեղի ցնցում չեն ստանում։ Ակնհայտ է, որ փայտփորիկները որոշակի անատոմիական հարմարեցումներ ունեն հարվածը մեղմելու համար: Կա կտուցի հատուկ կառուցվածք, և բարդ հիոիդ ոսկոր, որը նստում է գանգի վրա, ինչպես անվտանգության բարձիկը, և գանգուղեղի ոսկորների հարմարանք:
Սակայն Անտվերպենի համալսարանի հետազոտողները, Ֆրանսիայի և Կանադայի գործընկերների հետ միասին, Current Biology-ում գրում են, որ փայտփորիկները թակում են իրենց կտուցներով՝ առանց ամորտիզացիայի: Եթե ​​փայտփորիկները ունենային ինչ-որ բարձիկ, ապա նրանց կտուցը և գանգը կկանգնեին տարբեր ձևերով: Պատկերացնենք, թե ինչպես է շարժվում փայտփորիկի գլուխը. այստեղ կտուցը բախվել է ծառին ու կանգնել։ Եթե ​​գանգը կոշտորեն կապված է կտուցին, ապա այն կկանգնի դրա հետ միաժամանակ։ Եթե ​​նրանց միջև ինչ-որ բարձիկ կա, գանգը, գոնե մի փոքր, բայց ավելի առաջ կշարժվի, մինչդեռ հարվածը մեղմացնող «բարձը» սեղմվում է:
Հետազոտողները նկարահանել են ավելի քան հարյուր բարձր արագությամբ տեսահոլովակներ երեք տեսակի փայտփորիկների՝ գոմեշի, սրածայր փայտփորիկի և մեծ բծավոր փայտփորիկի մասին: Տեսախցիկները որոշ կետեր են ֆիքսել թռչունների կտուցին և նրանց գլխին՝ կտուցի հետևում: Տեսագրությունների վերլուծությունը ցույց է տվել, որ փայտփորիկների գանգը կանգ է առնում կտուցին զուգահեռ, այսինքն՝ բավականին կոշտ է, և դրա մեջ ոչինչ չկա, որը կլաներ հարվածը։ Փաստորեն, այստեղ մի իմաստ կա. եթե հարվածը ինչ-որ կերպ մեղմացվեր, փայտփորիկին դժվար կլիներ փորել փայտը, նա պետք է ավելի շատ ջանքեր գործադրի: Կարծես հանկարծ մտքովս անցավ վերմակի միջով մեխեր խփել։
Բայց ի՞նչն է այդ դեպքում պաշտպանում փայտփորիկներին ուղեղի ցնցումից: Ենթադրաբար, հենց ուղեղի կառուցվածքը և նրա գտնվելու վայրը գանգի մեջ: Օրինակ, փայտփորիկների ուղեղը, ինչպես բոլոր թռչունների և կենդանիների ուղեղը, սերտորեն չի կպչում գանգի ոսկորներին. նրա և գանգի միջև փոքր տարածություն է մնում՝ լցված հատուկ հեղուկով: Ուժեղ հարվածից ուղեղը սկսում է կախվել իրեն շրջապատող հեղուկի մեջ՝ ներսից բախվելով գանգին։ Որքան շատ տարածություն, այնքան ավելի ուժեղ է հարվածը: Փայտփորիկների մոտ այս տարածությունն ավելի փոքր է, քան մյուս թռչունների մոտ, իսկ բուն ուղեղի վրա ավելի քիչ ուռուցիկներ կան, այնպես որ, եթե հարվածային ալիքի մնացորդները հասնում են ուղեղին, այն չեն վնասում: Միաժամանակ, հայտնի է, որ ազդեցության որոշակի հետևանքներ դեռևս տեղի են ունենում՝ փայտփորիկների ուղեղում հայտնաբերվում են սպիտակուցային նստվածքներ, որոնք առաջանում են տրավմատիկ էնցեֆալոպաթիաների ժամանակ։
Այնուամենայնիվ, չպետք է անմիջապես մերժել փայտփորիկի գլխի հարվածները կլանող հատկությունները. գուցե ոչ բոլոր բիոմեխանիկական հնարքներն են մեզ հայտնի այստեղ: Ի վերջո, փայտփորիկներին իսկապես հաջողվում է ապրել առանց վնասվածքների ու ցնցումների, չնայած նրանք ամեն օր աշխատում են կտուցով։

Թարգմանությունը՝ Միսաք Տիգրանյան                                                                                                               

Generalnews.am