«ԶՈՐԱՎԱՐ ՍԵՊՈՒՀ» ՊԱՏՄԱՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆԻ ՊԱՇՏՈՆԱԿԱՆ ԿԱՅՔ

«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է ԱԺ նախկին պատգամավոր, ադրբեջանագետ Տաթևիկ Հայրապետյանը 

– Տիկի՛ն Հայրապետյան, Ադրբեջանում տարածաշրջանում կոմունիկացիաների ապաշրջափակման հարցի վերաբերյալ ի՞նչ դիրքորոշում ունեն: Մենք տեսանք, որ Հայաստանի Հանրապետության վարչապետը Վրաստանում ևս խոսեց այս մասին, Ադրբեջանը նույնպե՞ս շահագրգիռ է կոմունիկացիաների ապաշրջափակմամբ:

– Ադրբեջանն ապաշրջափակում ասելով՝ գերազանցապես առաջնահերթություն է համարում «միջանցքի» հարցը: Պետության ղեկավարի մակարդակով և քարոզչական բոլոր հնարավոր միջոցներով այդ թեզն են շարունակաբար շրջանառում. Ալիևն իր նախորդ ելույթներում նշել էր, որ պայմանավորվածություն կա, որ այդ ճանապարհի մեծ մասը հենց Հայաստանի կողմից կկառուցվի, այսինքն՝ նրանք ապաշրջափակման հիմքում դնում են Թուրքիայի հետ ցամաքային կարճ կապը ու փորձում են դա ներկայացնել ոչ թե ճանապարհ, այլ՝ «միջանցք»:

– Փաստորեն, Ադրբեջանը, այսպես կոչված, ապաշրջափակում ասելով, ուզում է միայն ա՞յդ ուղղությամբ, մյուս ուղղությունները նրան չե՞ն հետաքրքրում:

– Այո՛, այլ քննարկումներ ապաշրջափակման վերաբերյալ չկան, որովհետև, գիտեք, Ադրբեջանն ամբողջությամբ վերահսկվում է նախագահի ու նախագահական ապարատի կողմից, այսինքն՝ իջեցվում է պատվեր, որ սա է լինելու քննարկվող թեման, դա է լինելու առաջնահերթություն, հնչեցվում է դա նախագահի կողմից, որից հետո ողջ լրատվականներն իրենց քննարկումները, նյութերը կառուցում են դրա շուրջ, պատգամավորները, փորձագետները բոլորը խոսում են դրա մասին:

– Տիկի՛ն Հայրապետյան, Ադրբեջանը «միջանցք» ասելով ի՞նչ է հասկանում, որ ճանապարհի այն հատվածը, որով կապահովվի իր ու Թուրքիայի ցամաքային կարճ կապը, պետք է վերահսկվի ռուսակա՞ն ու ոչ թե հայկակա՞ն զորքերի կողմից:

– Իրենք դա հասկանում են էքստերիտորիալ տարածք, ու պատահական չէր, որ ՆԱՏՕ-ի գրասենյակում Ալիևը դա համեմատեց Բերձորի միջանցքի հետ՝ փորձելով հղում կատարել նոյեմբերի 9-ի հայտնի հայտարարությանը, իհարկե այդ ամբողջը կեղծիք էր: Այն, որ այս համեմատությունն Ալիևն արեց ՆԱՏՕ-ի գրասենյակում, ամենևին պատահական չէ, որովհետև, վստահ եմ, որ նա չէր համարձակվի նման բան անել նույն Սոչիում Վլադիմիր Պուտինի ներկայությամբ այն պատճառով, որ Բերձորի միջանցքի վերահսկողությունը ռուս խաղաղապահների ձեռքին է, ու Հայաստանի հետ անվտանգ կապը իրականացնում են նրանք:

Ադրբեջանական քարոզչադաշտը փորձում է այդ հարցերում հավասարության նշան դնել, իսկ դա շատ վտանգավոր է, ու, երկրորդ՝ դա որևէ քննադատության չի կարող դիմանալ, որովհետև նոյեմբերի 9-ի հայտարարության մեջ հստակ նշված է, որ կա 5-կիլոմետրանոց միջանցք, որը վերահսկում են ռուս խաղաղապահները, և կա ճանապարհների ապաշրջափակման մասին թեզ, որի համատեքստում խոսվում է նաև Ադրբեջան-Նախիջևան ուղիղ կապի մասին, բայց դա ընկալվում է ճանապարհ:

– Այս պարագայում, ըստ ձեզ, Ադրբեջանը ձեռնամո՞ւխ կլինի մյուս ուղղություններով ապաշրջափակման իրականացմանը, թե՞ մինչև չստանա Նախիջևանին կապող ճանապարհը, չի տա իր համաձայնությունը:

– Շատ հետաքրքիր պատկեր է. եթե նայեք նոյեմբերի 16-ի ադրբեջանական ագրեսիայի աշխարհագրությանը, կտեսնեք, որ թիրախավորում էին նաև Հյուսիս-հարավ ավտոճանապարհը, հատկապես այն հատվածը, որը, եթե կառուցվի մի օր, նպատակ ունի Իրանին ելք տալ դեպի Սև ծով:

Դատելով և՛ Ալիևի հայտարարություններից, և՛ գործողություններից՝ նրանք բացարձակ նպատակ չունեն հնարավորություն տալ Հայաստանին զարգանալու կամ տնտեսական բլոկադայից դուրս գալու:

Նույն տրամաբանությամբ առաջնորդվում է Թուրքիան. նրանք նպատակ ունեն իրենց համար կարևոր ճանապարհ կորզել և դրան տալ այլ բնույթ: Նրանք ունեն ռազմավարական խնդիրներ, որոնք ուզում են լուծել, նրանց ցանկությունը կամ առաջնահերթությունը ամենևին Հայաստանի ապաշրջափակումը չէ:

 – Այսինքն՝ Նիկոլ Փաշինյանի ասած՝ Երասխ-Ջուլֆա-Օրդուբադ-Մեղրի-Հորադիզ երկաթուղու վերականգնման աշխատանքների համար Ադրբեջանը չի՞ տա իր համաձայնությունը:

– Չեմ կարծում, հավանաբար ինչ-որ խոսակցություն ունեցել են Բրյուսելում, որի հիման վրա նման հայտարարություն է արվում, բայց մի բան է՝ ինչ են խոսում, այլ բան՝ ինչ են անելու գործնականում: Բազմաթիվ առիթներ ունեցել ենք ականատես լինել այս հակասությանը, օրինակ՝ նույն Սոչիի հանդիպումը, որտեղ որևէ խոսք չկար «միջանցքի» մասին, բայց դրանից հետո Ալիևը Աշխաբադում ասաց, որ պայմանավորվածություն են ձեռք բերել այդ մասին:

Բայց կարող եմ ասել, որ, դատելով Ալիևի հռետորաբանությունից, գործողություններից, նպատակներից ու Անկարայի բացահայտ աջակցությունից, չեմ կարծում, թե նրանք պատրաստվում են Հայաստանի տնտեսական զարգացման համար հնարավորություններ տալ, նրանց նպատակն այլ է:

– Տիկի՛ն Հայրապետյան, ստացվում է, որ ապաշրջափակման վերաբերյալ թե՛ Ադրբեջանի, թե՛ Թուրքիայի համաձայնությունը կե՞ղծ է, հիմնական նպատակը այդ համատեքստում «միջանցք» ստանա՞լն է:

– Դա ու ոչ միայն դա: Կարծում եմ՝ նրանք նպատակ են դրել, որ Հայաստանը ստորագրի այդ խաղաղության պայմանագիրը: Գիտեք, որ Հայաստանին սպառնում են դրանով, իսկ այդ պայմանագիրը բացառապես իրենց շահերի արտացոլումն է և ուղղակի Հայաստանի պետականության դանդաղ մահն արձանագրող փաստաթուղթ է, եթե հրապարակային դրույթները նայենք:

Պատահական չէ նաև, որ շարունակ խոսում են այդ մասին ու նույնիսկ սպառնում, որ Հայաստանը դա չստորագրելու դեպքում շատ կփոշմանի: Նույն Ալիևը, որը խոսում է խաղաղասիրությունից, հայտարարում է, որ Սյունիքն իրենց հայրենիքն է, ու պետք է վերադառնան: Հիմա այդ տեքստերի կողքին ես ինչպե՞ս կարող եմ հավատալ, որ իրենք պատրաստվում են խաղաղություն կառուցել կամ Հայաստանին տնտեսական զարգացման հնարավորություններ տալ:

– Այդ դեպքում ինչո՞վ եք բացատրում Հայաստանի իշխանության այն հավաստիացումները, որ Թուրքիայից ու Ադրբեջանից դրական ազդակներ կան, չէ՞ որ իշխանությունը պատրաստվում է այս երկրների հետ հարաբերություններ կարգավորել:

– Քննարկումները, բնականաբար, կարևոր են, բայց Հայաստանը, նախ՝ պետք է իր առաջնահերթություններն ունենա: Ինձ համար մինչ օրս ու դեռ այն ժամանակ անհասկանալի էր, թե Հայաստանն ի՞նչ է պատկերացնում խաղաղություն ասելով, օրինակ՝ նույն «խաղաղություն» բառը Ադրբեջանն է օգտագործում, բայց ինքը հստակ գիտի՝ դրա տակ ինչ է հասկանում, որո՞նք են խաղաղության մասին Հայաստանի ձևակերպումները, կարմիր գծերը՝ պարզ չեն:

Մեզ շարունակաբար վստահեցնում են, որ դրա համար պետք է ծանր գին վճարել, իմ կարծիքով՝ «գինը» վճարվել է, ի վերջո, նոյեմբերի 9-ի հայտարարությամբ Քարվաճառը, Աղդամը և այլ շրջաններ ուղղակի հանձնվեցին հակառակորդին, այսինքն՝ Հայաստանն արդեն շատ ցավոտ գին է վճարել, իսկ սրանից հետո ի՞նչ են ակնկալում՝ դժվարանում եմ ասել, որովհետև ինձ համար հայկական կողմի խաղաղությունը մնում է չձևակերպված ու անհասկանալի:

Իհարկե պետք է խոսել, բանակցել, բայց նաև պետք է մեծ ուշադրություն դարձնել բանակի արագ վերականգնմանը, որովհետև մենք ականատես ենք եղել, որ բանակցություններից հետո Ադրբեջանը գնում է հերթական էսկալացիայի, իսկ դրան դիմագրավելու համար մենք պետք է ունենանք մարտունակ բանակ: