«ԶՈՐԱՎԱՐ ՍԵՊՈՒՀ» ՊԱՏՄԱՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆԻ ՊԱՇՏՈՆԱԿԱՆ ԿԱՅՔ

Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևին ուղղված նամակում՝ շնորհավորելով նրան Անկախության օրվա և երկու երկրների միջև դիվանագիտական ​​հարաբերությունների հաստատման 30-ամյակի կապակցությամբ, ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենը մի քանի մտորումների տեղիք է տվել, որոնք կքննարկենք ստորև։

Միացյալ Նահանգների նախագահի նամակը սկսվում է Ադրբեջանի Հանրապետության նախագահին և ժողովրդին ուղղված շնորհավորանքներով՝ այս երկրի Անկախության օրվա կապակցությամբ, սակայն հիմնական ուղերձները հնչում են շարունակության մեջ:

Բայդենն այս նամակում ասում է. «ԱՄՆ-ի և Ադրբեջանի Հանրապետության միջև էներգետիկ բազմազանության և միջազգային անվտանգության ոլորտում համագործակցությունը արդյունավետ է եղել պատմության կարևոր ժամանակներում, և Ադրբեջանը կարևոր դեր է խաղում եվրոպական և համաշխարհային շուկաների անվտանգության ապահովման և կայունացման գործում»:

Այսինքն՝ առաջին ուղերձում Ադրբեջանի Հանրապետությունը կարևոր դեր է խաղում Եվրոպային Ռուսաստանի էներգետիկ փրկագինից փրկելու գործում և շարունակում է այդ մասին հայտարարել. «Ադրբեջանի աջակցությունն Ուկրաինայի ինքնիշխանությանը, ինչպես նաև Ուկրաինային մարդասիրական և էներգետիկ օգնությունը կարևոր ուղերձ է»։

Բայդենը շահագրգռված է Ռուսաստանին շրջանցելով և բրյուսելյան գործընթացին աջակցելով դիվանագիտական ​​կապեր հաստատելու հարցում՝ հայտարարելով, որ Միացյալ Նահանգները ցանկանում է Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև կայուն խաղաղություն՝ հանուն Կովկասի և Անդրկասպյան տարածաշրջանի բարգավաճման։

ԱՄՆ նախագահն ասում է ոչ թե «Հարավային Կովկաս», այլ «Կովկաս»։ Բայդենն անդրադարձել է նաև «Անդրկասպյան» տարածաշրջանին և Ադրբեջանին դիտարկել որպես Կենտրոնական Ասիայի և Կասպից ծովի ավազանից Եվրոպա արտահանման հիմնական գործընկեր։

Փաստորեն, ասում է նա, ԱՄՆ-ն առաջին հերթին Ռուսաստանին հանում է եվրոպական նավթի և գազի շուկայից, ուստի պետք է օգտագործել Ադրբեջանի Հանրապետության և Կենտրոնական Ասիայի էներգետիկ ռեսուրսները, և շեշտում է, որ Ադրբեջանը և Կենտրոնական Ասիայի երկրները մեծ բաժին կունենան այս շուկայում:

Երկրորդ, Բայդենն ասում է, որ Ռուսաստանը պետք է դուրս գա ոչ միայն Կովկասից, այլև Կենտրոնական Ասիայից, որպեսզի այդ տարածաշրջաններից էներգետիկ ռեսուրսները տեղափոխի Եվրոպա, և դրա հիմնական պայմաններից մեկն այն է, որ Ադրբեջանն ու Հայաստանը միմյանց հետ լեզու գտնեն առանց Ռուսաստանի, Ռուսաստանը պետք է հեռանա Ադրբեջանից և Հայաստանից:

Մյուս կողմից, Ռուսաստանը շահագրգռված չէ Ադրբեջանի Հանրապետության և Հայաստանի միջև ուղիղ բանակցություններով և խաղաղ համաձայնագրի ստորագրմամբ և ցանկացած հնարավորության դեպքում արգելափակելու է այն։

Երրորդ՝ ԱՄՆ նախագահն ասել է, որ Ադրբեջանը պետք է շարունակի աջակցել Ուկրաինայի ինքնիշխանությանը և մարդասիրական և էներգետիկ օգնություն տրամադրել նրան՝ ընդգծելով, որ Բաքվի նավթը դեր է խաղում Ռուսաստան-Ուկրաինա պատերազմում, նպաստելու համար հաղթանակին։

ԱՄՆ-ն ընդհանուր առմամբ Ադրբեջանի Հանրապետությունը համարում է կարևոր երկիր համաշխարհային քաղաքականության մեջ, հատկապես տարածաշրջանում, և զարմանալիորեն այս երկիրը համարում է միջազգային ահաբեկչության դեմ պայքարի առաջատար։

Այսինքն՝ Ադրբեջանի Հանրապետությունը ԱՄՆ-ի կողմից դիտվում է ոչ թե որպես հումքային երկիր և Խորհրդային Միությունից հետո թույլ հանրապետություն, այլ որպես կարևոր գործընկեր տարածաշրջանում և նույնիսկ Եվրոպայում և Եվրասիայում, որն ունի շատ լուրջ ազդեցություն տարածաշրջանային զարգացումների վրա։

Սակայն ԱՄՆ-ի պահանջներն այս նամակում ուղղված են նաև Ադրբեջանի Հանրապետությանը։ Վաշինգտոնը գիտի, որ Ադրբեջանի կառավարությունը իր և իր երկրի շահերից բխող գործողություններ կձեռնարկի, որոնք կարող են չբխել Միացյալ Նահանգների շահերից: Ուստի այս ուղերձը նշված է Բայդենի ատենախոսության մեջ. «Մենք կոչ ենք անում Ադրբեջանին նպատակաուղղված քայլեր ձեռնարկել ժողովրդավարական կառավարման և բարեփոխումների ուղղությամբ, որոնք պաշտպանում են բոլոր ադրբեջանցիների հիմնարար իրավունքները և ազատությունները»։

Այս ուղերձը սպառնալիք է, որ եթե ԱՄՆ-ը չստանա ակնկալվող պատասխանը Ադրբեջանի Հանրապետությունից, ԱՄՆ-ը կհրահրի և կաջակցի իր ընդդիմադիր խմբերին ընդդեմ Ալիևի իշխանության։

Ադրբեջանի կառավարության ընդդիմությունը նույնպես ընդգծել է այս ուղերձը նամակի տեքստից և այն մեկնաբանում որպես Ջո Բայդենի՝ Ադրբեջանի նախագահից ժողովրդավարության իրականացման պահանջ։

Սակայն Ադրբեջանի Հանրապետությունը ներկայումս փորձում է դերակատարում ունենալ եվրոպական էներգետիկ շուկայում և Կենտրոնական Ասիայի էներգիան փոխանցել Եվրոպա։

Հայաստանի հետ ուղիղ բանակցությունների, խաղաղության պայմանագրի, տնտեսական ու հաղորդակցական հարաբերությունների առումով դա ամենաշատն է ցանկանում Ադրբեջանը։

Ուկրաինային աջակցության մեծացման առումով յուրաքանչյուր երկիր օգնում է իր հնարավորությունների սահմաններում, և Ադրբեջանը բացառություն չէ այս կանոնից, սակայն Ադրբեջանի Հանրապետությունն ունի իր խնդիրները, և Լեռնային Ղարաբաղի տարածաշրջանի մեծ մասը դեռ հայկական վերահսկողության տակ է և բռնագրավված հողերը ավերված են՝ լցված ականներով:

Ադրբեջանի Հանրապետությունը, գոնե տեսականորեն, պնդում է, որ եթե արևմտյան ընկերությունները, այդ թվում՝ ամերիկյան ընկերությունները, միանան Լեռնային Ղարաբաղի վերականգնմանը, մեծացնեն աջակցությունն ու ներդրումներն Ադրբեջանում, դա կարող է մեծացնել քաղաքական, հումանիտար և էներգետիկ աջակցությունը Ուկրաինային։

Ինչ վերաբերում է Լեռնային Ղարաբաղում ԱՄՆ խաղաղության ծրագրին, ապա Ադրբեջանի Հանրապետությունն է Հայաստանին խաղաղություն առաջարկում, սակայն Հայաստանի վարչապետը, ընդունելով այդ առաջարկները, գործնականում հետևում է Ռուսաստանին և բողոքում Ադրբեջանից Մոսկվայի Հավաքական անվտանգության Պայմանագրի կազմակերպությունում ու Երևանի հանրահավաքները ընկալվում են պատերազմի նոր կարգախոսներով:

Ինչ վերաբերում է տարածաշրջանում Ռուսաստանի ռազմական ներկայությանը, ապա Մոսկվան ունի ռազմակայաններ Հայաստանում, իսկ Ադրբեջանում ռուսական «Խաղաղապահ խումբ» կոչվող ռազմական ուժերը տեղակայված են Բաքվի պաշտոնական վերահսկողության տակ գտնվող տարածքում՝ Լեռնային Ղարաբաղի հայերի անվտանգությունն ապահովելու պատրվակով։

Ադրբեջանի Հանրապետությունում ժողովրդավարական բարեփոխումների կոչը դրական է՝ անկախ ԱՄՆ-ի նպատակից։ Շատ լավ է ազատ ընտրությունների անցկացումը, ժողովրդական քվեարկությամբ պետական ​​մարմինների ձևավորումը, կարծիքի, արտահայտվելու և մամուլի ազատությունները պահպանելը, և դրանք նշված են նաև Ադրբեջանի Սահմանադրության և օրենքների մեջ, բայց արդյո՞ք դա կարևոր է Միացյալ Նահանգների համար։

Այս հարցի պատասխանը՝ նամակի վերջում նշված է. «Համաշխարհային անկայունության այս ժամանակահատվածում, երբ Ռուսաստանը փորձում է խաթարել միջազգային անվտանգության առանցքային սյուները՝ պատերազմ մղելով Ուկրաինայի դեմ, Միացյալ Նահանգները վերահաստատում է իր աջակցությունը Ադրբեջանի անկախությանը և ինքնիշխանությանը»:

Փաստորեն, ԱՄՆ-ը զգուշացնում է Ադրբեջանի Հանրապետությանը, որ Ռուսաստանը չի ճանաչում խաղի ոչ մի կանոն և վաղը կարող է հարձակվել և խաթարել Ադրբեջանի անկախությունն ու ինքնիշխանությունը, հետևաբար պատգամը այսպես կարող է լինել. «Եթե ​​դուք ԱՄՆ-ի հետ լինեք, մենք ձեզ կպաշտպանենք Ռուսաստանից, այլապես նման իրավիճակում չենք լինի Ադրբեջանի կողքին»։

Մի խոսքով, ԱՄՆ նախագահի նամակը Ադրբեջանի նախագահին պարունակում է մեկ սահմանում, մեկ առաջարկ և մեկ սպառնալիք։ Նաև վերջին օրերին ՀՀ-ում ԱՄՆ դեսպանի և Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելի հայտարարությունները պիտի մեկնաբանել ԱՄՆ նախագահի սույն նամակի պատգամների լույսի ներքո:
https://t.me/Pakagits