«ԶՈՐԱՎԱՐ ՍԵՊՈՒՀ» ՊԱՏՄԱՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆԻ ՊԱՇՏՈՆԱԿԱՆ ԿԱՅՔ

<p style="text-align: justify;">Մթնշաղ էր: Արշավախումբը վրաններ խփեց լեռան ստորոտին, և բոլորը պառկեցին հանգստանալու: Արևածագին դժվար վերելք էր սպասվում դեպի լեռան գագաթ:</p> <p style="text-align: justify;">Հայկի քունը չէր տանում: Նրա գլխում անվերջ հարցեր էին պտտվում. ի՞նչը հատկապես խանգարեց հզոր Հայաստան ստեղծելուն, որի կենտրոնում, ինչպես դարեր առաջ, պետք է վեր բարձրանար Արարատը՝ իր շուրջը համախմբելով աշխարհասփյուռ հայությանը: Եվ հենց այդ ընթացքում էր, որ Հայկի ականջին Արմենո պապը շշնջաց.</p> <p style="text-align: justify;">&ndash; Ինչո՞ւ չես քնում, վաղը դժվար ճանապարհ ես անցնելու, ուժերդ պետք է ժողովես:</p> <p style="text-align: justify;">&ndash; Քունս չի տանում, ի՛մ սիրելի բարեկամ, մտքերս խճճվել են, մի քիչ հուզված եմ ու մտահոգ: Ա՜խր շատ անարդար է տեսնել գերեվարված Արարատը: Դե՛, ասա, Արմենո՛ պապ, ի՞նչը խանգարեց մեզ ունենալ հզոր հայրենիք, ինչո՞ւ բախվեցինք այս պատմական անարդարությանը, &ndash; մտահոգ արտաբերեց Հայկը:</p> <p style="text-align: justify;">&ndash; Այդ հարցը չունի միարժեք պատասխան, &ndash; ասաց Արմենո պապը: &ndash; Եթե հետևենք հայ պատմաբանների մեկնաբանություններին, ապա Հայաստանի աշխարհագրական դիրքն էր պատճառը, որ դարերի ընթացքում չձևավորեցինք կայուն և հզոր պետականություն: Գտնվելով Արևելքի և Արևմուտքի գերհզոր պետությունների միջև` պատմական Հայաստանը դարձավ պայքարի թատերաբեմ և անընդհատ հյուծվեց:</p> <p style="text-align: justify;">&ndash; Իսկ դու այդպես չե՞ս կարծում,&ndash; տարակուսեց Հայկը:</p> <p style="text-align: justify;">&ndash; Իհարկե՛, դրա մեջ ճշմատության հատիկ կա,&ndash;պատասխանեց Արմենո պապը: &ndash; Բայց, մյուս կողմից էլ, երբ նայում ես պատմական Հայաստանի քարտեզին, մնում ես զարմացած՝ ինչպե՞ս կարող էր դարավոր թշնամին գրավել մեր անառիկ լեռնաշխարհը:</p> <p style="text-align: justify;">&ndash; Իրո՛ք, կարծես թե Հայկական լեռնաշխարհը պետք է անառիկ ամրոցի դեր խաղար մեզ համար,&ndash; տարակուսանքով ասաց Հայկը,&ndash;բայց այն միշտ բաց է եղել թշնամու առաջ: Ուրեմն՝ ի՞նչ. նորից ինքներս մե՞ր մեջ որոնենք մեր ազգի պատմական ձախողումների պատճառները` առանց օբյեկտիվ գործոններ փնտրելու դրսում:</p> <p style="text-align: justify;">&ndash; Համամիտ եմ քեզ հետ, սիրելի՛ Հայկ, &ndash; համաձայնեց Արմենո պապը:</p> <p style="text-align: justify;">&ndash; Ամենից լուրջ գործոնը, որը թույլ չտվեց մեզ կերտել հզոր հայրենիք, կարծում եմ՝ այն էր, որ չկարողացանք ապավինել ինքներս մեր ուժերին և հիմնականում հույսեր կապեցինք օտարների հետ:</p> <p style="text-align: justify;">&ndash; Եվ գիտե՞ս, զարմանալին այն է, որ նույնկերպ շարունակում ենք մինչ օրս: Տոնելով Հայաստանի Հանրապետության անկախության 25-ամյակը` դեռևս հայացքներս Արևմուտք ու Հյուսիս ենք հառում և, չգիտես ինչու, դաշնակիցներ որոնում մեր պետականության ամրապնդման համար, &ndash; սրտնեղեց Հայկը:</p> <p style="text-align: justify;">&ndash; Դաշնակցային ձգտումները մեզ միշտ էլ խանգարել են՝ թուլացնելով մեր պետականությունը: Ասեմ ավելին, մինչև հիմա չենք ունեցել նվիրված դաշնակիցներ&nbsp;</p> <p style="text-align: justify;">և, որպես կանոն, մեր դժվար օրերին լքվել ենք հե՛նց նրանց կողմից: Մինչ օրս էլ չհաս-կացանք, որ դաշնակիցներ պետք է փնտրել ոչ թե դրսում, այլ հենց մեր մեջ:</p> <p style="text-align: justify;">&ndash; Այդ ինչպե՞ս, &ndash; հետաքրքրվեց Հայկը:</p> <p style="text-align: justify;">&ndash; Ա՛յ, օրինակ, մեր օրերում Հայաստանի Հանրապետությունը զանազան տնտեսական դաշինքների է ցանկանում միանալ: Հանրությունը բանավիճում է, թե որն է ճիշտ կողմնորոշումը` դեպի Եվրոպա՞, թե՞ դեպի Ռուսաստան: Բայց, ի զարմանս ինձ, չի էլ քննարկվում առավել հուսալի դաշնակցի` հայկական սփյուռքի տնտեսական հնարավորությունների օգտագործման հարցը, ինչը մեր նորանկախ հանրապետությանը ուժ ու կորով կհաղորդի, &ndash; բացատրեց Արմենո պապը:</p> <p style="text-align: justify;">&ndash; Ուրեմն՝ արտաքին դաշնակցային նկրտումնե՞րն են խոչընդոտում մեր հզոր պետականության կայացմանը,&ndash; հարցրեց Հայկը:</p> <p style="text-align: justify;">&ndash; Ոչ միայն,&ndash; պատասխանեց ծերուկը: &ndash; Ա՛յ, եթե դու շրջագայես թեկուզ Հայաս-տանի Հանրապետության տարածքում, ամենուր կտեսնես հինավուրց եկեղեցիներ:</p> <p style="text-align: justify;">&ndash; Իսկ ի՞նչ վատ բան կա դրանում, չէ՞ որ դրանք ոչ միայն Աստծո տաճարներ են, այլև հոգևոր ու մշակութային գանձեր, ու որքան շատ լինեն, այնքան հպարտորեն կներկայանանք աշխարհին: Իզուր չէ, որ Հայաստանը համարվում է թանգարան բաց երկնքի տակ, &ndash; սրտնեղեց Հայկը:</p> <p style="text-align: justify;">&ndash; Իհարկե՛, դա այդպես է: Բայց ո՞ւր են ամրոցներն ու բերդաքաղաքներն այդ թանգարանում: Ինքդ դատիր. ամենուր եկեղեցիներ ենք կառուցել, բայց ոչ պաշտպանական ամրոցներ: Միայն աղոթքով չէ, որ պիտի դիմակայեինք թշնամուն, &ndash; արդարացավ Արմենո պապը:</p> <p style="text-align: justify;">&ndash; Եվ դա մեզ դաս չեղավ: Կարծես թե նույնկերպ վարվում ենք մեր օրերում: Ասում ենք՝ փող չկա, որ ֆաբրիկաներ գործարկենք, նորանկախ երկիրը տնտեսապես ամրացնենք, թուլացնենք մեր կախվածությունն օտարից, բայց նորից ու նորից շարունակում ենք նոր եկեղեցիներ կառուցել, &ndash; նկատեց Հայկը:</p> <p style="text-align: justify;">&ndash; Գիտե՞ս, սիրելի՛ Հայկ, չեմ ասում, որ հրաժարվենք լինել երկնային տիրասերներ, մոռանանք Աստծուն, բայց մի քիչ էլ պետք է հարգենք մեր երկրային տերերին, &ndash; շարունակեց ծերունին: &ndash; Բանն այն է, որ բոլոր ժամանակներում հայոց թագավորներն արժանավայել չեն գնահատվել, ինչն էլ խանգարել է մեզ ուժեղ պետականություն կերտելիս: Դավաճանել ենք նրանց, դավել, անգամ հանձնել թշնամուն՝ առանց հասկանալու, որ տիրոջ շուրջ համախմբվելով ամրապնդում ենք մեր պետությունը:&nbsp;</p> <p style="text-align: justify;">&ndash; Ես այդ մասին շատ եմ խորհել,&ndash; հավելեց Հայկը: &ndash; Մենք առավել անձնասեր ենք, քան տիրասեր: Մի ժողովուրդ, որի ամեն մի անդամ իրեն գեներալ է պատ-կերացնում և չի ցանկանում զինվոր լինել, չի կարող հզոր բանակ դառնալ և դիմակայել ոսոխին:</p> <p style="text-align: justify;">&ndash; Այդպես էլ կա: Չենք ուզում լինել զինվոր, բոլորս գեներալ ենք, &ndash; հաստատեց Արմենո պապը:</p> <p style="text-align: justify;">&ndash; Ուրեմն՝ ժամանակն է, որ մտածենք, թե ինչպես ձերբազատվենք եսասիրական նկրտումներից և մեր հայացքն ուղղենք դեպի պետությունը, փորձենք համախմբվել հանրային և, ինչու չէ, նաև մեր ազգային շահերի շուրջ: Առաջին դասը, որ ստացանք անկախության տարիներին, ձեռներեցական անձնային և հանրային շահերի անհամապատասխանությունն էր: Մեր գործարարների մեծ մասն այդպես էլ չընկալեց, որ անձնական շահը պետք է փոքր-ինչ ստորադասել հայրենիքի շահին: Եվ տեղի ունեցավ այն, ինչ տեղի ունեցավ. &laquo;ծաղկեցին&raquo; պետական ունեցվածքի թալանը, կոռուպցիան, քրեաօլիգարխիկ համակարգը՝ կործանելով ամբողջ տնտեսությունը: Եթե ուսումնասիրենք Իսրայելի տնտեսության զարգացման հետագիծը, ապա կհամոզվենք, որ գործ ունենք, այսպես ասած, &laquo;ազգայնամոլ&raquo; տնտեսական համակարգի հետ, որը համախմբում է գործարարներին ազգային տանիքի տակ, և արդյունքում ձեռներեցական անձնական եկամուտներից զգալի մասնաբաժիններ են հատկացվում գերակա շահ համարվող տնտեսական ոլորտներին:</p> <p style="text-align: justify;">&ndash; Ա՛յ, օրինակ, անկախության ձեռքբերումից ի վեր ձևավորեցինք բազում քաղաքական կուսակցություններ` արժանավոր և երբեմն էլ՝ անարժան առաջնորդներով: Եվ փոխանակ այդ կուսակցությունները միահամուռ լծվեին հայ-րենիքի շենացման գործին, համախմբվեին երկրի առաջնորդի շուրջ, ընդհակառակը` սկսեցին միմյանց փնովել և կազմաքանդ գործունեություն ծավալել` միայն ձգտելով տիրանալ իշխանական աթոռներին:</p> <p style="text-align: justify;">&ndash; Եվ ոչ միայն տիրասեր, այլև ազգայնամոլ չենք ու, չգիտես ինչու, ձգտում ենք կոսմոպոլիտիզմի՝ աշխարհաքաղաքացիության: Իսկ դա նույնպես թուլացնում է ազգային պետականության հզորացման գործընթացը, &ndash; հավելեց Հայկը:</p> <p style="text-align: justify;">&ndash; Հոգ չէ, որ մեզ կմեղադրեն ազգայնամոլության մեջ,&ndash; համաձայնեց Արմենո պապը: &ndash; Գիտեմ, որ մեր օրերում ազգայնամոլությունը բացասաբար է ընդունվում ազգերի համաշխարհային ընտանիքում, բայց, միևնույն է, պետք է լավ հասկանանք, որ ազգին նվիրումն ու նրա մեծարումն աշխատում է ի շահ հայ ժողովրդի պետա-կանության ամրապնդման: Համաշխարհային պատմությունն էլ է ցույց տալիս, որ ազգայնամոլությունը հանգեցնում է ժողովրդի համախմբմանը ազգային գաղափարների շուրջ, համազգային նպատակների իրականացմանը, որոնց պակասը միշտ էլ զգացել ենք:</p> <p style="text-align: justify;">&ndash; Եվ միգուցե հայ ժողովրդի նշանավոր զավակ Նժդեհն էլ էր հասկացել, որ միայն զենքով հայրենիք պաշտպանելը դժվար գործ է, ու դա պետք է լրացվի ազգային գաղափարախոսությամբ, որին զորավարն այնքա՜ն մեծ նշանակություն տվեց՝ մշակելով հայ ժողովրդի ցեղակրոնության դրույթները, &ndash; արտաբերեց Հայկը:</p> <p style="text-align: justify;">&ndash; Իհարկե՛, համաձայն եմ քեզ հետ, ի՛մ սիրելի բարեկամ,&ndash; հավելեց ծերունին: &ndash;Աշխարհաքաղաքացիությունը մեզ համար չէ, մի՞գուցե այն արդարացված է մեծ ազգերի համար, որոնք արդեն իսկ պաշտպանված են իրենց թվաքանակով ու բարյացակամ հարևաններով: Իսկ փոքրաթիվ հայ ժողովուրդը, շրջապատված դարավոր թշնամիներով, պետք է ազգայնամոլությունը կիրառի որպես պաշտպանիչ վահան:</p> <p style="text-align: justify;">&ndash; Ուրեմն՝ պետականության հզորացման ճանապարհին կոսմոպոլիտիզմը մեզ խանգարո՞ւմ և ոչ թե օգնո՞ւմ է, &ndash; տարակուսանքով հարցրեց Հայկը:</p> <p style="text-align: justify;">&ndash; Ես դրանում ավելի քան համոզված եմ, &ndash; պատասխանեց ծերունին: &ndash; Հատկապես մեր օրերում, երբ խոշոր պետությունները պաշտպանում են ժողովրդա-վարությունը և մերժում ազգայնամոլությունը, միևնույն է, այդ քողի տակ ազգային շահեր են թաքնված: Լա՛վ, ե՛կ մեր բանավեճն ընդհատենք: Արդեն շատ ուշ է, և քեզ առողջ քուն է հարկավոր, որ ուժերդ հավաքես ու հասնես լեռան գագաթ: Բարի գիշեր:</p> <p style="text-align: justify;">&ndash; Բարի գիշեր, &ndash; շշնջաց Հայկը և, փակելով աչքերը, փորձեց քնել:</p> <p style="text-align: justify;">Սակայն, Արարատի լանջին քուն գտնելն այնքան էլ հեշտ չէր. օդում կախված շատ հարցեր էին մնացել, որոնք ժամանակին չէին մտահոգել Հայկին, իսկ հիմա նրան հանգիստ չէին տալիս: Եվ լավ էր, որ Արմենո պապն օգնում էր իր պար-զաբանումներով ու մեկնաբանումներով, որոնց հետ Հայկը հիմնականում համաձայն էր: Սիրտը ցավում էր, բայց նաև գիտակցում էր, որ ինքնագովեստից ոչինչ չենք շահելու: Թո՛ղ որ մեզ գովեն ուրիշները, իսկ մենք, ինքնաքննադատաբար մոտենալով մեր ազգային առանձնահատկություններին, պետք է ազգովի կամք դրսևորենք ու ձերբազատվենք այն արատներից, որոնք մեզ միշտ են խանգարել ու հիմա էլ խանգարում են հզոր հայրենիք կերտելիս:</p> <p style="text-align: justify;">&ndash; Եվ միգուցե հայ ժողովրդի նշանավոր զավակ Նժդեհն էլ էր հասկացել, որ միայն զենքով հայրենիք պաշտպանելը դժվար գործ է, ու դա պետք է լրացվի ազգային գաղափարախոսությամբ, որին զորավարն այնքա՜ն մեծ նշանակություն տվեց՝ մշակելով հայ ժողովրդի ցեղակրոնության դրույթները, &ndash; արտաբերեց Հայկը:</p> <p style="text-align: justify;">&ndash; Իհարկե՛, համաձայն եմ քեզ հետ, ի՛մ սիրելի բարեկամ,&ndash; հավելեց ծերունին: &ndash;Աշխարհաքաղաքացիությունը մեզ համար չէ, մի՞գուցե այն արդարացված է մեծ ազգերի համար, որոնք արդեն իսկ պաշտպանված են իրենց թվաքանակով ու բարյացակամ հարևաններով: Իսկ փոքրաթիվ հայ ժողովուրդը, շրջապատված դարավոր թշնամիներով, պետք է ազգայնամոլությունը կիրառի որպես պաշտպանիչ վահան:</p> <p style="text-align: justify;">&ndash; Ուրեմն՝ պետականության հզորացման ճանապարհին կոսմոպոլիտիզմը մեզ խանգարո՞ւմ և ոչ թե օգնո՞ւմ է, &ndash; տարակուսանքով հարցրեց Հայկը:</p> <p style="text-align: justify;">&ndash; Ես դրանում ավելի քան համոզված եմ, &ndash; պատասխանեց ծերունին: &ndash; Հատկապես մեր օրերում, երբ խոշոր պետությունները պաշտպանում են ժողովրդա-վարությունը և մերժում ազգայնամոլությունը, միևնույն է, այդ քողի տակ ազգային շահեր են թաքնված: Լա՛վ, ե՛կ մեր բանավեճն ընդհատենք: Արդեն շատ ուշ է, և քեզ առողջ քուն է հարկավոր, որ ուժերդ հավաքես ու հասնես լեռան գագաթ: Բարի գիշեր:</p> <p style="text-align: justify;">&ndash; Բարի գիշեր, &ndash; շշնջաց Հայկը և, փակելով աչքերը, փորձեց քնել:</p> <p style="text-align: justify;">Սակայն, Արարատի լանջին քուն գտնելն այնքան էլ հեշտ չէր. օդում կախված շատ հարցեր էին մնացել, որոնք ժամանակին չէին մտահոգել Հայկին, իսկ հիմա նրան հանգիստ չէին տալիս: Եվ լավ էր, որ Արմենո պապն օգնում էր իր պար-զաբանումներով ու մեկնաբանումներով, որոնց հետ Հայկը հիմնականում համաձայն էր: Սիրտը ցավում էր, բայց նաև գիտակցում էր, որ ինքնագովեստից ոչինչ չենք շահելու: Թո՛ղ որ մեզ գովեն ուրիշները, իսկ մենք, ինքնաքննադատաբար մոտենալով մեր ազգային առանձնահատկություններին, պետք է ազգովի կամք դրսևորենք ու ձերբազատվենք այն արատներից, որոնք մեզ միշտ են խանգարել ու հիմա էլ խանգարում են հզոր հայրենիք կերտելիս:</p> <p style="text-align: justify;">&nbsp;</p> <p style="text-align: justify;">&nbsp;</p> <p style="text-align: justify;">&nbsp;</p>