Նոր զարգացումներ Ադրբեջան-Հայաստան հարաբերություններում և Ալիևի հին պնդումների կրկնությունը
Իլհամ Ալիևը հայտարարել է, որ Ադրբեջանը վերացրել է Հայաստան ապրանքների տարանցման բոլոր սահմանափակումները։
Pars Today-ի փոխանցմամբ՝ հոկտեմբերի 21-ին Ղազախստան կատարած այցի ժամանակ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը Ղազախստանի նախագահ Կասիմ-Ժոմարտ Տոկաևի հետ համատեղ մամուլի ասուլիսում ասել է. «Ադրբեջանը վերացրել է Հայաստան ապրանքների տարանցման բոլոր սահմանափակումները, որոնք գործում էին օկուպացիայից ի վեր»։
Նա հայտարարել է, որ սահմանափակումների չեղարկումից հետո դեպի Հայաստան տարանցիկ առաջին բեռը եղել է ղազախական հացահատիկի բեռը։
Ալիևն ասել է․ «Կարծում եմ՝ սա հստակ նշան է, որ Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղություն գոյություն ունի ոչ միայն թղթի վրա, այլև գործնականում»։
Տասնամյակներ տևած սահմանային լարվածությունից հետո, Ադրբեջանի և Հայաստանը 2025 թվականի օգոստոսի 8-ին Վաշինգտոնում ստորագրեցին խաղաղության համաձայնագիր, որի համաձայն երկու երկրները ճանաչեցին Խորհրդային Միության ժամանակաշրջանի սահմանները և ընդգծեցին, որ միմյանց նկատմամբ որևէ տարածքային պահանջ չեն ունենա։
Սակայն հակառակ վերը նշվածին, Ալիևը կրկին հայտարարել է Նախիջևանի և Ադրբեջանի միջև Հայաստանի միջոցով կապի մասին և, օգտագործելով «Զանգեզուրի միջանցք» տերմինը, նշել է դրա բացման մոտավոր ամսաթիվը։
Օրերս ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը Երևանում վստահեցրեց, որ այլևս որևէ օբյեկտիվ հիմք չկա «Զանգեզուրի միջանցքի» հարցը լուծելու համար՝ արտահայտություն, որն անընդունելի է հայկական կողմի համար, քանի որ այս հարցը, գոնե նրա համար, ավարտվել է և այլևս արդիական չէ: Սակայն Ալիևը Աստանայում հայտարարեց, որ «Զանգեզուրի միջանցքը» կբացվի նախատեսվածի համաձայն՝ մինչև 2028 թվականի վերջը։
Ադրբեջանի նախագահը հայտարարեց․ «Բացի այն ամենից, ինչ մենք ներկայումս պլանավորում և իրականացնում ենք, «Զանգեզուրի միջանցքի» նախագիծը նույնպես մեծ ներուժ ունի: Ադրբեջանի տարածքում ճանապարհային և երկաթուղային կապերի հաստատման աշխատանքները կավարտվեն հաջորդ տարվա կեսերին: Մենք հույս ունենք, որ այս աշխատանքները նույն տեմպերով կիրականացվեն նաև այլ երկրների տարածքում: Այդ դեպքում «Զանգեզուրի միջանցքի» բացումը կարող է տեղի ունենալ մինչև 2028 թվականի վերջը»:
Բաքուն արդեն շուրջ 5 տարի Հայաստանի Սյունիքի մարզով անցնող և Ադրբեջանը Նախիջևանի ինքնավարությանը միացնող երթուղին անվանում է «Զանգեզուրի միջանցք»։ Երկու ամիս առաջ Վաշինգտոնում եռակողմ հռչակագրի ստորագրմամբ Սյունիքի ճանապարհի 42 կիլոմետրանոց հատվածը անվանվեց «Թրամփի երթուղի», սակայն Բաքուն շարունակում է օգտագործել «Զանգեզուրի միջանցք» արտահայտությունը։
Ղազախստանի Աստանա քաղաքում Իլհամ Ալիևը ոչ միայն կրկին կրկնեց «Զանգեզուրի միջանցք» տերմինը, այլև երթուղու շարունակության մասին խոսելիս խուսափեց Հայաստանի անունը հիշատակելուց՝ օգտագործելով «այլ երկրների տարածք» արտահայտությունը։ Երևանի պաշտոնյաները չարձագանքեցին Ալիևի կողմից «Զանգեզուրի միջանցք» արտահայտության օգտագործմանը, չնայած դա անընդունելի է հայկական կողմի համար։
Հատկանշական է, որ Վաշինգտոնի համաձայնագրից հետո Փաշինյանի և Ալիևի միջև առաջին լարված զրույցը տեղի է ունեցել սեպտեմբերին՝ ՇՀԿ գագաթնաժողովում և վերաբերվել է Նախիջևանը Ադրբեջանի մայրցամաքային մասին Հայաստանի տարածքով կապող հաղորդակցության ուղուն։ Շանհայի համագործակցության կազմակերպության գագաթնաժողովում իր ելույթում Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հրապարակավ արձագանքել է Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի՝ հաղորդակցության ուղիների վերաբերյալ հայտարարություններին՝ նշելով, որ «Ադրբեջանի նախագահի կողմից հաղորդակցության ուղիների վերաբերյալ օգտագործվող բառապաշարը չի համապատասխանում Վաշինգտոնի համաձայնագրի տրամաբանությանը»։
Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը, խոսելով երթուղիների ապաշրջափակման մասին, կրկին օգտագործել է «Զանգեզուրի միջանցք» տերմինը։ Մինչդեռ Փաշինյանը օգտագործել է «Թրամփի երթուղի» տերմինը։
Ադրբեջանի հետ հայտարարությունը ստորագրելուց գրեթե մեկ ամիս անց Փաշինյանը ստիպված էր Իլհամ Ալիևին հիշեցնել այն պայմանները, որոնցով կողմերը համաձայնել էին իրականացնել երթուղիների ապաշրջափակումը: Օգոստոսի 8-ին Սպիտակ տանը ստորագրված հայտարարության մեջ նշվում էր, որ Հայաստանը կապահովի Ադրբեջանի հիմնական մասի և Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետության միջև անխոչընդոտ կապը իր տարածքով՝ փոխադարձ օգուտներ բերելով Հայաստանի միջազգային և ներքին հաղորդակցությունների համար
