«ԶՈՐԱՎԱՐ ՍԵՊՈՒՀ» ՊԱՏՄԱՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆԻ ՊԱՇՏՈՆԱԿԱՆ ԿԱՅՔ

Տարածաշրջանում տրանսպորտային հաղորդակցությունների ապաշրջափակումը, որոշ ռուս փորձագետների կարծիքով, թույլ կտա Հայաստանին ցամաքային հաղորդակցություն ունենալ Ռուսաստանի հետ Ադրբեջանի տարածքով եւ այդ պատճառով պետք է շահագրգռվածություն առաջացնի, որպեսզի լրացուցիչ աջակցություն ստանա իր ապրանքների տեղափոխմանը: Այս մասին այսօր «Հայաստանի տնտեսությունը 2020 թվականին ՝ ԵՏՄ-ին երկրի անդամակցության համատեքստում. Հարավային Կովկասի տրանսպորտային հաղորդակցությունների աշխատանքի վերսկսման հեռանկարը» թեմայով Երևան-Մոսկվա տեսակամուրջի ժամանակ ասաց տնտեսագետ Թաթուլ Մանասերյանը։ Ասուլիսը կազմակերպված է Եվրասիական փորձագիտական ակումբի կողմից:
Նրա խոսքով ՝ մատակարարումների ընթացիկ պայմանները, մասնավորապես, ռազմա-վրացական ճանապարհի ցածր թողունակության պատճառով, չեն համապատասխանում արտահանման ավելացած ծավալներին: Հետևաբար, անհրաժեշտ է նաև ընդլայնել Վրաստանի նավահանգիստների կարողությունները։ "Ինչ վերաբերում է ԵԱՏՄ երկրներում տարբեր դրամական քաղաքականությանը, ապա դա նույնպես արգելակում է Միությունում գործընթացները հատկապես արտաքին տնտեսական կոնյունկտուրայի վատթարացման ժամանակ. նվազում են հիմնական վառելիքի, հումքային շուկաների գները։ Արդյունքում ածխաջրածինների արտահանողները ՝ Ռուսաստանն ու Ղազախստանը, զգալիորեն արժեզրկում են իրենց ազգային արժույթները, որպեսզի փոխհատուցեն բացվող եկամուտները։ Ածխաջրածիններ ներմուծող երկրները, այդ թվում ՝ Հայաստանը, սահմանափակված են այդ արժեզրկման մասշտաբներով, քանի որ կախված են ներմուծումից։ Մյուս կողմից, երբ ռուսական ռուբլու կամ ղազախական տենգեի արժեզրկումն էապես գերազանցում է հայկական դրամի արժեզրկումը, դա վատացնում է Հայաստանի համար առևտրի պայմանները։ Բացի այդ, պետք է գնահատել այն կորուստների մասշտաբները, որոնք կրել է Հայաստանը։ Հայաստանի տնտեսությունը մինչճգնաժամային ծավալների կարող է հասնել միայն 2022 թվականին", - բացատրեց փորձագետը։
Նա նշել է, որ սահմանների ապաշրջափակումը թույլ կտա Ադրբեջանին Նախիջեւանի հետ կապվել Զանգեզուրով: Հայաստանը նոր տրանսպորտային միջանցք կունենա դեպի Ռուսաստան։ «Նախկինում միջանցքը միայն Վրաստանի տարածքով էր, բայց այդ երթուղին մի շարք թերություններ ուներ ձմռանը։ Ադրբեջանը Թուրքիային կապող նոր երթուղի է կառուցել: Ադրբեջանը զբաղեցրել է ոսկով, պղնձով, մարմարով, կրաքարով և այլ օգտակար հանածոներով հարուստ տարածքներ։ Այսինքն ՝ "որակյալ հանքային ռեսուրսների» արտահանման հնարավորությունները կընդլայնվեն, և դրանք մեծ մուտքեր կբերեն բյուջե։ Բացի այդ, գրավված շրջանները նոր աշխատատեղեր են եւ ներդրումներ: Այսպիսով, միջնաժամկետ և երկարաժամկետ հեռանկարում Ադրբեջանի տնտեսական զարգացումը դիվերսիֆիկացվելու է, և երկրի տնտեսությունը պակաս կախվածություն կունենա նավթի և գազի արտահանումից։ Մյուս կողմից, որոշ գնահատականներով, ռուսական և թուրքական ընկերությունները կարող են լինել այդ տարածաշրջանի ամենաակտիվ տնտեսական խաղացողները։ Թուրքիան Հայաստանի հետ սահմանը փակել է աշխարհաքաղաքական նկատառումներով ՝ փորձելով Ղարաբաղյան հարցը լուծել իր օգտին", - նշել է Մանասերյանը։
Այս լույսի ներքո, ըստ նրա, տնտեսական ռիսկերն աճում են։ Հաղորդակցության ապաշրջափակման հետևանքով Հայաստանը կարող է զրկվել տնտեսական անկախությունից և կախվածության մեջ ընկնել թուրքական կամ ադրբեջանական կապիտալից։ "Եթե հայկական շուկայում հայտնվեն թուրք և ադրբեջանցի գործատուներ, որոշակի խմբերի եկամուտները կախված կլինեն հենց նրանցից։ Այսինքն, եթե երկարաժամկետ հեռանկարում հաղորդակցության ապաշրջափակմանը նայենք, կասկածի տակ կդրվի ինքնիշխան տնտեսական համակարգի գոյությունը։ Մի շարք փորձագետների կարծիքով ՝ ապաշրջափակումը մեծ հաշվով հօգուտ Թուրքիայի և Ադրբեջանի կլինի", - վստահեցրել է նա։
Այսպիսով, Մանասերյանի կարծիքով, տարածաշրջանում տնտեսական եւ տրանսպորտային ուղիների ապաշրջափակման նախագիծը անբարենպաստ է գնահատվում միանգամից մի քանի պատճառներով ՝ անավարտ պատերազմի եւ ակնհայտ հակահայկական հիստերիայի պայմաններում, գործնականում անհնար է ակնկալել սահմանամերձ համայնքների բնակիչների տարրական կենսագործունեության անվտանգության ապահովում: «Մեր կարծիքով, արտաքին հաղորդակցությունների ապաշրջափակման մասին խոսելուց առաջ կարեւոր է բացել ներքին հաղորդակցությունը եւ ապահովել Արցախի բնակչության անվտանգ տեղաշարժը (Նրանցից շատերն ի վիճակի չեն այցելել իրենց հարազատների շիրիմները, այն քաղաքներում եւ գյուղերում, որոնք գտնվում են Ադրբեջանի վերահսկողության տակ)։ Բացի այդ, Թուրքիան առաջին հերթին պետք է ապաշրջափակի դեպի Սեւ ծով ճանապարհը ՝ միջազգային միանգամից երեք կոնվենցիաների պահանջներին համապատասխան, որոնք խախտվում են այդ երկրի կողմից ավելի քան երեք տասնամյակ: Մյուս կողմից ակնհայտ է, որ հաղորդակցության ապաշրջափակումից կարող են շահել միայն Թուրքիան և Ադրբեջանը ՝ համեմատաբար էժան ապրանքների անխուսափելի տնտեսական էքսպանսիայով, որպեսզի հայրենական արտադրողին դուրս մղեն Հայաստանի և Արցախի ներքին շուկայից», - եզրափակեց նա։