«ԶՈՐԱՎԱՐ ՍԵՊՈՒՀ» ՊԱՏՄԱՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆԻ ՊԱՇՏՈՆԱԿԱՆ ԿԱՅՔ

«Տվյալ պահին Հայաստանի հանդեպ նոր տարածքային հավակնությունների մասին խոսք լինել չի կարող»,- «Առաջին լրատվական»-ի հետ զրույցում մեկնաբանելով Ադրբեջանում կայացած ռազմական շքերթի ժամանակ Էրդողանի և Ալիևի ելույթները՝ ասաց ռուսաստանցի քաղաքագետ Ստանիսլավ Տարասովը։

Պատասխանելով մեր այն հարցին՝ ագրեսիայի ժամանակ Հայաստանը կարո՞ղ է արդյոք Ռուսաստանի աջակցության վրա հույս դնել, մեր զրուցակիցն ասաց. «Այստեղ շատ լուրջ աշխարհաքաղաքական ինտրիգ է հասունանում։ Դուք գիտեք, որ Էրդողանի հայտնի ելույթից հետո Անկարայի ու Թեհրանի միջև սկանդալ բռնկվեց։ Իրանը Թուրքիայի հասցեին մեղադրանքներ հնչեցրեց տարածքային հավակնությունների հետ կապված։ Հարցն այն է, որ Իրանում լուրջ մտահոգություններ են առաջանում, որ այն բանից հետո, երբ Ադրբեջանը լուծեց իր պատմական առաջադրանքը՝ վերադարձնել այն տարածքները, որոնք նախկինում Հայաստանի վերահսկողության տակ էին, հաջորդ քայլը կարող է աշխարհաքաղաքական այլ զարգացում ունենալ՝ դեպի Իրան։ Նույնիսկ եթե այդ խոսքերի հետևում կոնկրետ ոչինչ չկա, մենք տեսնում ենք, որ պանթուրքիստական հավակնությունները բավականին լուրջ են»։

Հիշեցնենք, որ պաշտոնական Թեհրանը բացատրություններ է պահանջել Անկարայից և դատապարտել Թուրքիայի նախագահ Էրդողանի ծավալապաշտական հակումներն ու Բաքվում հնչեցրած վերջին ռազմատենչ հայտարարությունները: «Մենք արտգործնախարարություն ենք հրավիրել Թուրքիայի դեսպանին և փոխանցել նրան, որ տարածքային հավակնությունների ու կայսերական զավթողական քաղաքականության ժամանակները վաղուց անցել են»,- հայտարարել էր Իրանի արտգործնախարարության պաշտոնական ներկայացուցիչ Սաիդ Խաթիբզադեն:

Թեհրանից հնչող հայտարարությունների պատճառը Թուրքիայի նախագահի վերջին ելույթն է Ադրբեջանում։ Բաքվում մասնակցելով ղարաբաղյան հաղթանակին նվիրված զորահանդեսին՝ Էրդողանը ոգևորել էր եղբայրական Ադրբեջանին, ռազմաշունչ կոչեր էր հնչեցրել Հայաստանի հասցեին, իսկ հետո ընթերցել էր մի հատված Բախտիար Վահաբզադեի «Գյուլիստան» պոեմից: Դեռևս խորհրդային տարիներին գրված այդ ստեղծագործության մեջ ադրբեջանցի բանաստեղծը գրել էր՝ «Ինչ է, չգիտե՞ն, որ տարածքը մեկն է, և՛ Բաքուն, և՛ Թավրիզը Ադրբեջան են, ժողովրդին իր լեզվից ու ոգուց թղթի վրա միայն կարող են բաժանել»: Էրդողանը, ճիշտ է, երեկ այս պոեմի մեկ այլ հատված էր մեջբերել. «Արազը կիսեցին,/ Ավազով այն լցրեցին։/Ես քեզ երբեք չէի լքի,/Մեզ ուժով բաժանեցին»:

Ի պատասխան՝ Իրանի արտգործնախարար Զարիֆն էլ գրել էր. «Նախագահ Էրդողանը տեղյակ չէ, որ Բաքվում իր արտասանածը վերաբերում է Արազի (Արաքսի) հյուսիսում ընկած տարածքների բռնազավթմանը և անջատմանը մայր Իրանից»: Զարիֆի քննադատությունը, սակայն, այսքանով չի սահմանափակվել։ «Էրդողանը չի՞ հասկանում, որ խարխլում է Ադրբեջանի Հանրապետության ինքնիշխանությունը»,- գրել է նա ու հատուկ մեծատառերով ընդգծել`ՈՐԵՎԷ մեկը չի կարող այդպես խոսել ՄԵՐ սիրելի Ադրբեջանի մասին: Խոսքը Իրանի հյուսիսում ընկած երեք խոշոր նահանգների՝ Արևելյան, Արևմտյան Ադրբեջանների ու Արդաբիլի՝ պատմական Ատրպատականի մասին է, որտեղ շուրջ տասը միլիոն ադրբեջանցի է բնակվում:

Տարասովը նկատեց՝ եթե նախկինում Իրանը դեմ էր արտահայտվում ղարաբաղյան հակամարտության գոտում միայն ռուս խաղաղապահների տեղակայմանը, ապա այժմ աջակցում է այդ որոշմանը. «Իրանին պետք է ռուսական ռազմական ներկայությունը և հակառակը՝ պետք չէ Թուրքիայի դիրքերի ամրապնդումը։ Հույս ունեն, որ Ռուսաստանի շնորհիվ կփորձեն չեզոքացնել թուրքական ռազմական ներկայությունը Հարավային Կովկասում։ Ես կարծում եմ, որ առաջիկա ինտրիգները լինելու են հենց այս ուղղությամբ և ոչ Հայաստանի։ Հաշվի առնենք մեկ այլ մանրուք։ Ադրբեջանն իր անունից խոսում է տարածքային հավակնությունների մասին, խոսում է նաև Պարսկաստանի պատմության մասին։ Թեհրանը դրան առայժմ չի արձագանքում, արձագանքում է միայն Անկարայի հայտարարություններին։ Բայց ես չեմ բացառում, որ առաջիկայում Թեհրանի ուշադրությունը նաև Բաքվի վրա լինի»։

Ինչ վերաբերում է Հադրութի շրջանի երկու գյուղերի ուղղությամբ ադրբեջանական հարձակումներին ու սադրանքներին, Ստանիսլավ Տարասովն ասաց. «Դրանք մնացորդային դրսևորումներ են։ Հադրութն այլևս դուրս է Հայաստանի վերահսկողությունից։ Այո, այնտեղ կան հայկական ստորաբաժանումներ, որոնք դիմադրություն են ցույց տալիս։ Բայց ավելորդ արյունահեղություն պետք չէր, առաջ էր պետք կռվել։ Սրանք մանր բռնկումներ են, որոնք լոկալ ձևով լուծումներ կստանան ու ոչ մի հետևանք էլ չեն ունենա»։