ՆԱՏՕ-ի ընդլայնան հեռանկարը չեզոք գործընկերների անդամակցության դեպքում
Ուկրաինական պատերազմի 52 օրվա դրությամբ Ռուսաստանը կանգնած է նոր մարտահրավերների առջև կապված ՆԱՏՕ-ի ընդլայման հնարավորությամբ։
ՆԱՏՕ-ն հիմնական գործոնն է եղել վերջին տարիների ընթացքում Ուկրաինայի նկատմամբ Ռուսաստանի աճող ռազմատենչ գործողությունների և ներկայիս պատերազմում Ուկրաինային Ռուսաստանի դեմ օգնելու գործում: Նախագահ Ջորջ Բուշի պնդումը, որ ՆԱՏՕ-ն անժամկետ հրավեր է ուղարկել Ուկրաինային և Վրաստանին ՆԱՏՕ-ին միանալու համար, առաջ բերեց Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի բուռն արձագանքը: Թեև ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրները ռազմական միջամտություն չեն իրականացնում Ուկրաինայում, հաշվի առնելով, որ Ուկրաինան ՆԱՏՕ-ի անդամ չէ, դաշինքը և նրա անդամները լայնածավալ օգնություն են ցուցաբերել Ուկրաինային հակամարտության ողջ ընթացքում՝ կրկնապատկելով իր ռազմական ներկայությունը Արևելյան Եվրոպայում՝ ի պատասխան Ռուսաստանի ներխուժման:
Շվեդիայի և Ֆինլանդիայի վարչապետները չորեքշաբթի մամուլի ասուլիսում ասացին, որ իրենք վճռականորեն դիտարկում են ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու հարցը՝ ի պատասխան Ռուսաստանի Ուկրաինա ներխուժման, քայլ, որը կապահովի դաշինքի անդամների կողմից պաշտպանություն, եթե Ռուսաստանը ներխուժի, սակայն Մոսկվան նախազգուշացրել է, որ դա կարող է հանգեցնել վրեժխնդրության։
Հայտնի չեզոք երկրների համար չեզոքության ավարտը հարված կլինի Պուտինին և կուժեղացնի դաշինքի հետախուզական հնարավորությունները:
Այնուամենայնիվ եթե երկրները որոշեն անդամակցել ՆԱՏՕ-ին, Ռուսաստանը կարող է ի պատասխան արձագանքել. Կրեմլի խոսնակ Դմիտրի Պեսկովն ասել է, որ Ռուսաստանը «կվերահավասարակշռի իրավիճակը», եթե Ֆինլանդիան և Շվեդիան միանան, իսկ ՌԴ ԱԳՆ խոսնակ Մարիա Զախարովան ասել է, որ այդ քայլը կունենա Ռազմական և քաղաքական հետևանքներ։ Ապրիլի 15-ին ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան ասել է, որ Շվեդիայի և Ֆինլանդիայի հնարավոր անդամակցությունը ՆԱՏՕ-ին դժվար թե ամրապնդի այդ երկրների միջազգային հեղինակությունը, և անդամակցելու որոշումը բացասական հետևանքներ կունենա Հյուսիսային Եվրոպայի խաղաղության և կայունության համար։
Միևնույն ժամանակ ՆԱՏՕ-ին միանալը Ֆինլանդիայի և Շվեդիայի համար հավանաբար ամիսներ կամ տարիներ կտևի , քանի որ անդամակցության ձգտող երկրները պետք է պաշտոնական քննարկումներ անցնեն ՆԱՏՕ-ի ղեկավարների հետ և ստանան մյուս անդամ երկրների հավանությունը, նախքան նրանք կարողանան միանալ:
Սակայն դժվար է պատկերացնել Ուկրաինայի օրինակի կրկնությունը այստեղ Ֆինլադիայի ՆԱՏՕ-ին անդամակցման դեպքում, քանի որ եթե Ռուսաստանը ներխուժի Ֆինլանդիա, նա կարող է պատերազմի մեջ հայտնվել ԵՄ անդամ բոլոր 27 երկրների հետ, որոնք այնուհետև կարող են ուղղակիորեն ներգրավել ռուսական ուժերին, բացի այդ երկրների միջև ակնհայտ տարածքային վեճեր չկան։
Ֆինլանդիան անկախություն է ձեռք բերել Ռուսաստանից 1917 թվականին և Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ երկու պատերազմ է մղել նրա դեմ, որի ընթացքում որոշ տարածքներ զիջել է Մոսկվային։
Շվեդիան 200 տարի պատերազմ չի վարել, իսկ հետպատերազմյան արտաքին քաղաքականությունը կենտրոնացել է միջազգային մակարդակով ժողովրդավարությանն աջակցելու, բազմակողմ երկխոսության և միջուկային զինաթափման վրա:
Ֆինլանդիան և Շվեդիան, որոնք հարևաններ են, չեզոքություն են պահպանել Խորհրդային Միության նկատմամբ Սառը պատերազմի ընթացքում, որը սկիզբ դրեց ՆԱՏՕ-ի ձևավորմանը, բայց այժմ մտածում են դաշինքին միանալու մասին՝ հաշվի առնելով Ռուսաստանի ներխուժումը, ինչը մտավախություն է առաջացրել, որ Մոսկվան կարող է հաջորդ անգամ ներխուժել հյուսիսային երկրներ։ Նշենք որ Նորվեգիան՝ մոտակա սկանդինավյան մեկ այլ երկիր, արդեն ՆԱՏՕ-ի անդամ է։ Սառը պատերազմի ժամանակ Ֆինլանդիան դիմացավ Մոսկվայի հանդեպ համաձայնության նվաստացուցիչ վիճակին, որը հայտնի էր որպես «ֆինլանդացում», որի ժամանակ նրան հաջողվեց խուսափել Խորհրդային Վարշավյան պայմանագրին միանալու ճնշումից՝ պահպանելով իր հեռավորությունը Արևմուտքից և ՆԱՏՕ-ից: Բայց Սառը պատերազմի ավարտից հետո Ֆինլանդիան հրաժարվեց իր երկարամյա չեզոքությունից և աստիճանաբար շարժվեց դեպի արևմուտք՝ միանալով Եվրամիությանը և խորացնելով պաշտպանական հարաբերությունները Միացյալ Նահանգների հետ, ներառյալ F-18 և F-35 կործանիչներ գնելը:
Մինչև փետրվարի 24-ին Պուտինի ինքնիշխան հարձակումը, Ֆինլանդիայի հասարակությունը դեմ էր ՆԱՏՕ-ին անդամակցելուն: Սակայն մարտ ամսվա հարցումներում պարզել են, որ հարցվածների 60 տոկոսը կողմ է ՆԱՏՕ-ին միանալուն, ինչը 34 տոկոսային կետով ավելի է, քան 2021 թվականին։
Ի՞նչ կարող են Ֆինլանդիան և Շվեդիան առաջարկել ՆԱՏՕ-ին։
Այս երկրների գլխավոր առավելությունը նրանց հարևանություն է Ռուսաստսնի հետ: Այսպիսով ՆԱՏՕ-ն կմեծացնի իր սահմանային երկարությունը Ռուսաստանի հետ։ Բացի այդ Ֆինլանդիան կարող է մոբիլիզացնել 280,000 զինվորից բաղկացած բանակ: Ժամանակակից Եվրոպայի համար սա բավականին մեծ թիվ է: Եթե Շվեդիան, որը Ռուսաստանի հետ ուղիղ սահման չունի, միանա դաշինքին, ՆԱՏՕ-ի համար ավելի հեշտ կլինի գործողություններ իրականացնել Բալթիկ ծովում։ Ի վերջո, այս դեպքում դաշինքի անդամ կդառնան դեպի Բալթիկ ծով ելք ունեցող բոլոր երկրները, բացառությամբ Ռուսաստանի։ Ռուսաստանի համար ավելի դժվար կլինի գործել Բալթիկ ծովում: Ի վերջո, Շվեդիան կլրացնի Լեհաստանի և Գերմանիայի նավատորմերը։
Այսպիսով մինչ Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը պատրաստվում է նոր հարձակման Ուկրաինայի դեմ պատերազմում, Ֆինլանդիան, կարող է հավասարակշռությունը կտրուկ թեքել մյուս ուղղությամբ, և գուցե Պուտինին տալ մինչ օրս իր ամենամեծ կորուստը:
Հատկապես Ֆինլանդիայի համար ՆԱՏՕ-ի ընդունումը կնշանակի հեղափոխություն Մոսկվայի նկատմամբ Հելսինկիի մինչ այժմ զգուշավոր քաղաքականության հարցում: Թեև հրադադարի հաստատման հնարավորությունն այսօր հեռու է թվում, աննախադեպ պատժամիջոցները և Ռուսաստանում աճող հասարակական անհամաձայնությունը և առաջ եկող նոր անվտանգային խնդիրները հնարավոր է կարողանան Պուտինին ստիպել նստել բանակցությունների սեղանի շուրջ։
Հեղինակ՝ Աննա Ղազարյան
