«ԶՈՐԱՎԱՐ ՍԵՊՈՒՀ» ՊԱՏՄԱՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆԻ ՊԱՇՏՈՆԱԿԱՆ ԿԱՅՔ

General News լրատվականը զրուցել է Հելսինկյան նախաձեռնություն-92 Լեռնային Ղարաբաղի կոմիտեի համակարգող, խաղաղության և մարդու իրավունքների միջազգային մրցանակների դափնեկիր, իրավապաշտպան Կարեն Օհանջանյանի հետ (Արցախ, Ստեփանակերտ):
 

-Պարոն Օհանջանյան, ինչպիսի՞ իրավիճակ է հետպատերազմյան Արցախում։ Դուք շփումներ ունեք ամենատարբեր ոլորտի ներկայացուցիչների հետ, ի՞նչ մտորումներ ունեն մարդիկ։ Արդյոք կա վստահություն, որ գոնե առաջիկա 5 տարիներին ռուս խաղաղապահների ջանքերով իրենք անվտանգ կլինեն։

-Պետք է  նշեմ,  որ Արցախում ընդհանուր վիճակը շատ ճնշող և մռայլ է: Մռայլ այն փաստից, որ թունելի վերջում լույսը չի երևում: Պատերազմն ավարտվեց մեր պետականության համար ամենասարսափելի հետևանքներով: Փաստորեն, մենք կորցրեցինք մեր պետականությունը, համայն հայությունն էլ  կորցրեց իր հայկական երազանքը, որի գոյությունը կապված էր Արցախի հետ: Երկիրը գրավված և մասնատված է Ադրբեջանի և Ռուսաստանի Դաշնության միջև ազդեցության ոլորտների։ Մարդկանց վիճակը կարելի է որակել այսպես՝  հետպատերազմյան դեպրեսիա: Մարդկանց ճնշող մեծամասնությունը կորցրել է իր սիրելիներին, շատերը կորցրել են իրենց տները, աշխատանքը, իսկ  խոստացված փոխհատուցման նպաստները ամբողջությամբ չեն տրամադրվում կարիքավորներին:

Ինչ վերաբերում է վստահությանը, որ Ռուսաստանը կապահովի մեր անվտանգությունը գոնե այս 5 տարիներին, ես չեմ կարող միանշանակ համաձայնել այս կարծիքի հետ: Ռուսաստանն այս տարածաշրջանում ունի իր շահերը, և նա պատերազմ հրահրեց ՝ ելնելով իր պետական ​​շահերից ՝ Լեռնային Ղարաբաղի մի մասը գրավելու և ռազմավարական նշանակություն ունեցող տարածաշրջանում իր ներկայությունն ուժեղացնելու համար: Եթե ​​Լեռնային Ղարաբաղի մի մասի և նրա բնակչության անվտանգությունն ապահովելը ինչ-որ պահի դեմ լինի իր շահերին, ես ավելի քան համոզված եմ, որ այս երկիրը, ինչպես մեկ անգամ չէ, որ եղել է մեր պատմության ընթացքում, զոհաբերելու է մեր անվտանգությունը: Ինձ միայն մեկ  բան է մխիթարում։  Միանգամայն ակնհայտ է, որ Մոսկվայի համար շատ կարևոր է գոնե հայազգի մարդկանց պահել Ղարաբաղում, այլապես և՛ Ադրբեջանը, և՛ Թուրքիան անմիջապես կխնդրեն նրան լքել Լեռնային Ղարաբաղը։ Մեր ժողովրդի անվտանգության տրամաբանությունը պահանջում է, որ բոլոր հայերը սովորեն պաշտպանել իրենց անվտանգությունը և հույսը չդնեն մեզ անբարյացակամ վերաբերող  ուժերի վրա: Հայ ժողովուրդը մեկընդմիշտ պետք է իր համար մեկ բան հասկանա։ Աշխարհում և առավել ևս տարածաշրջանում չկա մի երկիր, որը պատրաստ լինի զոհաբերել իր շահերը հանուն հայերի անվտանգության պաշտպանության: Մենք թևակոխում ենք արհեստական ​​բանականության դարաշրջան, և այս դարաշրջանը լուրջ մարտահրավեր է մարդկության գոյատևման համար: Մեզ՝ հայերիս համար, ովքեր ունեն վիթխարի ընդհանուր մտավոր ներուժ, սա շանս է դառնալ հարգանքի արժանի պետություն, որի անվտանգությունը կապահովի հայկական բնական ինտելեկտը:

-Օրես Արցախի նախագահ Արայիկ Հարությունյանը հայտարարեց, որ Արցախի ռազմավարության մեջ է մտնում ԼՂԻՄ սահմանների վերականգնումը։ Սա իրատեսկա՞ն մոտեցում է ըստ Ձեզ։

-Այսօր և մոտ ապագայում, հաշվի առնելով հայկական և ղարաբաղյան բանակների  տոտալ պարտության փաստը, (որն իրականում դադարել է գոյություն ունենալ 2020 թ. պատերազմի ավարտից հետո), կարծում եմ, որ  իր մեղավորության բաժինն ունեցող երկրի ղեկավարի շուրթերով նման պոպուլիստական ​​մտքեր ոչ այլ ինչ է, քան վտանգավոր և ոչ խելացի վարքի ցուցադրում, որը կարող է հարուցել նոր պատերազմ Ադրբեջանի կողմից: Իհարկե, Արցախում  ոչ մի հայ չի համակերպվել իր տարածքների կորստի  հետ և դրանք վերադարձը Ղարաբաղի յուրաքանչյուր քաղաքացու օրակարգում է, թեկուզ միայն վիրտուալ մակարդակում: Երբ  կլինեն համապատասխան բազմավեկտոր նախադրյալներ, նորացված ինքնաբավ բանակ, որը հագեցած կլինի ամենաառաջատար զենքով և, ամենակարևորը, ժողովրդի ցանկությամբ մենք կսկսենք մեր տարածքները վերադարձնելու գործընթացը: Թող ոչ ոք չկասկածի դրանում: Այսօր մեր բանակը բոլոր առումներով հարյուր անգամ զիջում է ադրբեջանական բանակին: Նման հայտարարությունների համար անհրաժեշտ է գոնե արդիականացնել հայկական պետականության ամբողջ համակարգը: Կա ևս մեկ, ԲԱՅՑ: Հնարավոր է նոր պատերազմ, որը սանձազերծելու է Ռուսաստանը տարածաշրջանում իր դիրքերը բարելավելու համար: Այս համատեքստում հնարավոր է, որ մենք ճանաչվենք Ռուսաստանի կողմից և նրա օգնությամբ հետ վերցնենք կորցրած տարածքները, ներառյալ այն տարածքները, որոնք միջազգային հանրությունը անվանում էր «գրավյալ»: Բայց մինչ այժմ Ռուսաստանը, իր աշխարհաքաղաքական ճեղքվածքներով, մոտ ապագայում ի վիճակի չէ ձեռնարկել այնպիսի քայլեր, ինչպիսին արեց Հարավային Օսիայի և Աբխազիայի հետ կապված:

-Կօգնի՞ այս հարցում ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, ընդհանրապես այդ խումբն ունի՞ դեռ վերականգնվելու հնարավորություն, կա՞ն նման ազդակներ։

-Ռուսաստանն իր գործողություններով ստվերեց ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի գործառույթը: Հիշեցնեմ՝ այս խումբը ստեղծվել է  միջազգային միջկառավարական կազմակերպության գագաթնաժողովի որոշմամբ, որն այն ժամանակ կոչվում էր Եվրոպայում անվտանգության և համագործակցության համաժողով: Մինսկի խմբի գործառույթը Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման վերաբերյալ համապարփակ համաձայնագրի մշակումն է: Միայն այս մարմինն է լիազորված Լեռնային Ղարաբաղի հարցով Մինսկի խորհրդաժողովի որոշմամբ `վերջնականապես լուծել ղարաբաղյան հակամարտությունը: Սա միջազգային իրավունք է: Այն, ինչ հիմա տեղի է ունենում Արցախում, բռնություն է միջազգային իրավունքի դեմ, և բռնաբարողներից մեկը ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի մշտական ​​անդամ է, որը պարզապես պարտավոր է հետևել միջազգային իրավունքի տառին և ոգուն:  Այն փաստը, որ այժմ միջազգային հանրությունը մտահոգված է  COVID-19- ով, մի կողմից իր սահմանափակումներով, մյուս կողմից և միջազգային իրավունքի ագրեսորներին և բռնաբարողներին պատժելու մեխանիզմների մշակման միասնական մոտեցման բացակայությամբ, չի նշանակում, որ Արցախի ապագայի հարցը դուրս է եկել միջազգային իրավունքի տեսադաշտից: Աստանայի գագաթնաժողովում ԱՄՆ այն ժամանակվա նախկին պետքարտուղար Հիլարի Քլինթոնը հայտարարեց, որ Լեռնային Ղարաբաղի հարցը պետք է լուծվի մադրիդյան սկզբունքների շրջանակներում (Լավրովի ծրագիրը մադրիդյան սկզբունքների փոփոխություն է), և դրանք պետք է ամբողջությամբ կյանքի կոչվեն, ԱՄՆ-ը չի ճանաչի Մադրիդյան սկզբունքներից դուրս ընդունված որևէ այլ որոշում, դրանք պետք է ամբողջությամբ կյանքի կոչվեն: Սա նշանակում է, որ Միացյալ Նահանգները չեն ընդունում տեղի ունեցածը. Ռուսաստանի, Թուրքիայի և Ադրբեջանի գործարքը, ինչը նշանակում է, որ Լեռնային Ղարաբաղի ժողովուրդը հանրաքվեի միջազգայնորեն պարտադրող արդյունքով արտահայտում է իր վերաբերմունքը իր պետության ապագայի նկատմամբ: Աստանայի ԵԱՀԿ գագաթնաժողովը միջազգային իրավունքի մի մաս է, և համաշխարհային հանրությունը պարտավոր է հետևել այս օրենքին ՝ հաշվի չառնելով միջազգային իրավունքի համար անիմաստ մի թուղթ, որը կոչվում է Ռուսաստանի, Ադրբեջանի և Հայաստանի երեք առաջնորդների հայտարարություն: Այնպես որ, ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի դերը մնում է ուժի մեջ, ճիշտ այնպես ինչպես նաև Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցը:

-Վերջերս ռուսաց լեզուն Արցախի խորհրդարանի հաստատամամբ սռացավ պետական լեզվի կարգավիճակ։ Հայաստանում այս հարցի շուրջ առ այսօր հնչում են ամենատարբեր մեկնաբանությունները՝ այդ թվում Արցախի աբխազացման սցենարների հետ կապված։Արդյոք նման օրենքի ընդունումը  կնպաստի Արցախում ռուսական ազդեցության մեծացմանը։

-Ես բազմիցս նշել եմ, որ Լեռնային Ղարաբաղի բնակչությունը միշտ ռուսամետ է եղել ՝ անկախ նրանից ՝ նրանց մայրենի լեզուն հայերեն է, թե ռուսերեն: Արցախում մարդկանց մեծամասնությունն ավելի շատ ռուսամետ է, քան հայամետ, և դա փաստ է, և դա եղել է դեռ Պետրոս Մեծի ժամանակներից: Այն փաստը, որ Արցախի խորհրդարանը ռուսերենին օրինականորեն տվեց պաշտոնական լեզվի կարգավիճակ, բացի դրականից, դրանում ես ոչ մի վատ բան չեմ տեսնում: Ժամանակին, երբ ես Արցախի խորհրդարանի անդամ էի, ես առաջարկել եմ հայերենին զուգահեռ պետական ​​լեզու դարձնել ռուսերենն ու անգլերենը (անգլերենը ՝ որպես ազգամիջյան հաղորդակցության լեզու): Ցավոք, այդ ժամանակ ինձ ոչ ոք չէր աջակցում: Այսօր իրավիճակը փոխվել է, տեղի է ունեցել Ռուսաստանի կողմից Լեռնային Ղարաբաղի մի մասի իրական գրավում, իսկ Արցախում տեղակայված է բազմահազարանոց «խաղաղապահների» զորախումբ: Ռուս զինվորները ամենօրյա կապի մեջ են մեր բնակչության հետ ՝ շատ ավելի արդյունավետ լուծելով նրանց խնդիրները, քան Արցախի բացարձակ անգործունակ կառավարությունը: Հետևաբար, շատ կարևոր է, որ մարդիկ կարողանան շփվել ռուսական խաղաղապահ զորախմբի հետ իրենց հասկանալի լեզվով ՝ առանց պետական ​​կառույցների կողմից պաշտոնական սահմանափակումների: Ինչ վերաբերում է ՀՀ իշխանությունների, քաղաքական շրջանակների և հասարակության ներկայացուցիչների մտահոգություններին Արցախում Ռուսաստանի ազդեցության վերաբերյալ, ուզում եմ բոլորին ասել հետևյալը. զբաղվե՛ք ձեր գործերով, դուք մեծ հնարավորություն ունեցաք ճանաչել Արցախը որպես անկախ պետություն, պաշտպանել Արցախը կործանումից, այդ թվում ՝ քաղաքական,բայց  ի վերջո մենք մենակ մնացինք  մեր ճակատագրի հետ: Մեր իրավունքն է ընտրելու, թե ինչպես ենք ապրում: Միևնույն ժամանակ, մենք անչափ հավատարիմ ենք մնում հայկական երազանքի իրականացմանը `կորցրած արժանապատվության վերադարձին: Եվ այլ լեզուների իմացությունը համաշխարհային հանրության ուշադրությունը մեև  ճակատագրի վրա հրավիրելու միջոցներից մեկն է:

-Դուք օրերս նաև մի ուշագրավ հարց էիք բարձրացրել առ այն, որ ի տարբերություն անգամ ամենամեծ երկրների՝ Արցախում պետական ապարատը ուռճացված է,. Արցախի նախագահն ունի 40 օգնական և խորհրդական։ Չկա՞ արդյոք հետպատերազմյան պայմաններում պետական ապարատի օպտիմալացման կարիք։

-Նման քաղաքականությունը ես համարում եմ շատ անբարոյական և այն միանշանակ  չի համապատասխանում մեր պետության շահերին ՝ ծանրաբեռնված սոցիալական նշանակության հսկայական խնդիրներով։ Կան հազարավոր մարդիկ, ովքեր զրկված են իրենց տանիքից, զրկված են աշխատանքից, ապագայի հույսերից, և նախագահը, իր խորհրդականների և օգնականների թիվը ընդլայնելու նման քաղաքականությամբ, փորձում է մնալ իշխանության ղեկին այնքան ժամանակ, որքան հնարավոր է։ Սա ակնհայտ է և դրան պետք է  վերջ տրվի: Մենք կորցրել ենք մեզ պատկանող տարածքի  մեծ մասը և այս ցուցանիշին համարժեք ռեսուրսներ են պետք, իսկ Արցախի   նախագահը ավելի քան 2.5 անգամ ընդլայնել է իր խորհրդականների և օգնականների աշխատակազմը: Եվ դա վերաբերում է ամբողջ կառավարությանը, Անվտանգության խորհրդին, կառավարության բոլոր կառույցներին: Անհրաժեշտ է վերջ տալ այս ամենին  և սկսել պետական ​​կառավարման ողջ համակարգի կոշտ օպտիմալացում: Մեզ պետք է մեր երկրի կարգավորման պետական ​​բարեփոխում, և ժամանակն է մտածել, արդյոք արժե նոր պայմաններում պահպանել նախագհի պաշտոնը։

Հարցազրույցը վարեց՝ Մարիամ Գրիգորյան