Կանանց ու տղամարդկանց ուղեղները տարբերվում են չափսերով
…և այս տարբերությունները սեռից կախված չեն:
Սա պարադոքս է թվում. մի կողմից մենք ասում ենք, որ տղամարդու և կնոջ ուղեղը տարբեր է, մյուս կողմից՝ պնդում ենք, որ նրանց միջև տարբերությունները կախված չեն սեռից։ Ինչպե՞ս կարող է սա լինել:
Կանանց ուղեղը միջինում 11%-ով փոքր է տղամարդկանցից, բայց դա պայմանավորված է նրանով, որ կանայք հիմնականում ավելի փոքր են, քան տղամարդիկ: Մարմնի ավելի փոքր չափը նշանակում է, որ գլուխը նույնպես ավելի փոքր կլինի, եթե, իհարկե, մարդը զարգացել է առանց գենետիկ թերությունների, և նրա մարմնի բոլոր մասերը ձևավորվել են միմյանց համամասնությամբ: Ուղեղի «կին-տղամարդ» տարբերությունները կապված չեն սեռի հետ, քանի որ եթե վերցնենք տարբեր չափերի տղամարդկանց, մեծ գլխով տղամարդկանց և փոքր գլխով տղամարդկանց, ապա ուղեղի չափի տարբերությունը նույնը կլինի: .
Ուղեղն ունի որոշ առանձնահատկություններ, որոնք կախված են չափից: Օրինակ, ավելի փոքր ուղեղը կունենա մոխրագույն-սպիտակ նյութի հարաբերակցությունը և կունենա ավելի շատ կապ կիսագնդերի միջև, քան կիսագնդերի ներսում գտնվող նեյրոնային կենտրոնների միջև: Բայց այս հատկանիշները, դարձյալ, կանացի ուղեղին բնորոշ մի բան չեն. միևնույն է, կարելի է տեսնել տղամարդկանց փոքր ուղեղում, համեմատած ավելի մեծի: Այնուամենայնիվ, տղամարդկանց մոտ ինչ-որ առանձնահատուկ բան է հայտնաբերվել. օրինակ՝ ամիգդալան զգացմունքների հիմնական կենտրոններից մեկը, տղամարդկանց մոտ 1%-ով ավելի է, քան կանանց մոտ։ Սակայն այնքան էլ պարզ չէ, թե արդյոք այս 1%-ը որևէ նշանակություն ունի վարքագծի և այլ բաների համար։
Այն փաստը, որ մարդու ուղեղում իրական գենդերային տարբերություններ չկան, գրված է Ռոզալինդ Ֆրանկլինի համալսարանի աշխատակիցների «Neuroscience and Biobehavioral Reviews»-ում: Իրենց աշխատանքում նրանք վերլուծել են վերջին երեսուն տարվա ընթացքում գիտական գրականության մեջ նեյրոգիտության ամենախոշոր և ամենաշատ մեջբերված հետազոտությունները, որոնք վերաբերում էին տղամարդկանց և կանանց ուղեղների տարբերություններին: Այս ուսումնասիրություններում, որոնցից մի քանի հարյուր է եղել, ուղեղը գնահատվել է տարբեր ձևերով: Եվ պարամետրերից և ոչ մեկը ցույց չի տվել բավականաչափ էական տարբերություններ, որոնք կարող էին համադրվել տարբեր գիտական աշխատանքների միջև: Օրինակ, եթե որոշ ուսումնասիրություններ ասում էին, որ ուղեղի կեղևի որոշ հատվածներ հաստությամբ տարբերվում են կանանց և տղամարդկանց մոտ, ապա արդյունքները համեմատելիս պարզվեց, որ ուղեղի նույն տարածքներն էլ ավելի են տարբերվում տարբեր հետազոտական խմբերի տարբեր հետազոտություններում: Բացի այդ, կին-տղամարդ տարբերությունները չեն վերարտադրվում, եթե վերցնենք տարբեր երկրների և տարբեր էթնիկ խմբերի բնակիչներ (ասենք՝ ամերիկացիներ և չինացիներ): Բայց ի վերջո, կին-տղամարդ տարբերությունները պետք է համընդհանուր լինեն բոլոր մարդկանց համար, այդ դեպքում ինչպե՞ս կարող են դրանք տարբերվել տարբեր ազգությունների միջև:
Հոդվածի հեղինակները վերլուծել են ոչ միայն անատոմիական, այլև ֆունկցիոնալ առանձնահատկությունները։ Այսինքն՝ նրանք փորձում էին պարզել՝ արդյոք տղամարդկանց մոտ ուղեղի որոշ հատվածներ կարող են ավելի ակտիվ լինել առաջադրանք կատարելիս, քան կանանց մոտ, և հակառակը։ Օրինակ՝ ուղեղի այն հատվածները, որոնք աջակցում են զգացմունքներին, իսկապես ավելի ակտիվ են կանանց մոտ, թե՞ ուղեղի այն հատվածները, որոնք օգնում են նավարկելու տիեզերքում, տղամարդկանց մոտ ավելի ակտիվ են: Մենք իսկապես ժամանակ առ ժամանակ նման բան լսում և կարդում ենք գիտահանրամատչելի աղբյուրներում, բայց դարձյալ այս տարբերությունները չեն վերարտադրվում մի շարք աշխատություններում։
Հետևաբար, որպես ընդհանուր եզրակացություն, հետազոտողները խորհուրդ են տալիս իրենց գործընկերներին ավելի ուշադիր աշխատել գիտական գործիքների հետ, մասնավորապես, մագնիսառեզոնանսային տոմոգրաֆիայի (MRI) հետ, որին մենք պարտավոր ենք ուղեղի տվյալների առյուծի բաժինը: (Մենք արդեն գրել ենք MRI տվյալների հետ կապված խնդիրների մասին, որոնք կարող են առաջանալ դրանց վերլուծության համար ոչ ադեկվատ ալգորիթմների պատճառով:) Ինչ վերաբերում է տղամարդկանց և կանանց հոգեբանության տարբերություններին, որոնք, ըստ երևույթին, գոյություն ունեն, դրանք այժմ պետք է բացատրվեն հոգեբանական պատճառներով, բայց ոչ նյարդային «ապարատային» հատկանիշներով։
Թարգմանությունը՝ Միսաք Տիգրանյան
